پیشگفتار
تحول بنیـادین درون آموزش و پرورش، متن های حکیمانه ب زبان آلمانی تحولی عمـیق و ریشـه ای هست که بـه تحول درون مفاهیم نظری، روندها و فرایندها، نقش ها و کارکردها و رویکردها منجر خواهد شد. متن های حکیمانه ب زبان آلمانی درون تحول بنیـادین نوع نگاه بـه معلم، کتاب، مدرسه، کلاس درس و به ویژه دانش‌آموز دگرگون خواهد شد. متن های حکیمانه ب زبان آلمانی این نگاه، معلم را درون قله مـی بیند و همـه شرایط و امکانات را به منظور الگو پذیری و تأسی دانش‌آموز بـه معلم جهت دستیـابی بـه قله های انسانیت، علم و ادب و اخلاق فراهم مـی آورد. تفکر و تعقل، خلاقیت و نوآوری، بهره‌مندی از روش های نوین و فناوری های جدید، ایجاد محیطی با نشاط و شاداب، برپایی مدرسه دوست داشتنی، همـه و همـه درون خدمت تربیت دانش‌آموزان به منظور دستیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه و قرب الهی مـی باشند.
تحقق این مـهم نیـازمند باز مـهندسی نیروی انسانی با محوریت استقرار نظام رتبه بندی و نظام جذب و نگهداشت معلمان مـی باشد کـه به لطف الهی درون دستور کار قرار دارد. اینک کـه «سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش » بـه مثابه قانون اساسی به منظور تحولات همـه جانبه و دراز مدت بـه تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش و پرورش رسیده و در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است، حتما تمام زیر نظام ها و مؤلفه های خرد و کلان نظام تعلیم و تربیت مورد بازخوانی و بازتولید قرار گیرد.
«برنامـه درسی ملی » بـه عنوان یکی از زیر نظام های اصلی سند تحول بنیـادین و به منزله نقشـه جامع یـادگیری، زمـینـه ایجاد تحول همـه جانبه، گسترده و عمـیق درون مفاهیم و محتوای آموزشی را فراهم مـی آورد. این برنامـه تحول آفرین با تدارک فرصت‌های تربیتی متنوع و جامع، درصدد هست تا امکانب شایستگی‌های لازم جهت درک و ا صلاح موقعیت براساس نظام معیـار اسلامـی توسط دانش‌آموزان را مـیسور سازد و آنان را به منظور تکوین و تعالی پیوسته هویت خویش که تا دستیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه یـاری رساند. رسالت خطیر برنامـه درسی ملی فراهم آوردن ساز و کارهای مناسب به منظور طراحی،تدوین، اجرا و ارزشیـابی از برنامـه‌های درسی درون سطوح ملی که تا محلی مـی باشد که تا مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامـی، مفاهیم آموزشی و تربیتی بـه صورت نظام مند و ساختار یـافته درون اختیـار کودکان و نوجوانان قرار گیرد و محیطی با نشاط و مدرسه دوست داشتنی را بـه تصویر بکشاند.
از آنجا کـه موضوع برنامـه‌ریزی درسی، یک رشته نوپا درون کشور مـی باشد، لذا تدوین برنامـه‌های آموزشی، تألیف کتاب های درسی، تعیین زمان و ساعات آموزش، روش های تدریس، بهره گیری از روش های متنوع یـادگیری و تکنولوژی آموزشی درون قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامـی، از یک برنامـه جامع و همـه جانبه نگر مبتنی بر فرهنگ اسلامـی ایرانی تبعیت نمـی کرده هست که این امر آسیب ها و کاستی های فراوانی را بـه همراه داشته است. با گذشت زمان و افزایش دانش فنی درون زمـینـه طراحی و تولید برنامـه‌های درسی و انباشت تجربیـات مفید و مغتنم و انجام پژوهش ها و مطالعات داخلی و تطبیقی، ضرورت تدوین یک برنامـه راهبردی و جامع به منظور ساماندهی بهینـه برنامـه درسی و تولید محتواهای آموزشی درون دوره ها و سطوح مختلف یـادگیری بیش از پیش احساس مـی شد.
در پاسخ بـه این نیـاز آموزشی و تربیتی، نظام تعلیم و تربیت، کارگروهی از خبرگان و کارشناسان ارشد آموزش و پرورش را با همکاری صاحب نظران و استادان حوزه های علمـیه و دانشگاه ها مأمور تدوین برنامـه درسی ملی نمود. کار تحقیق و پژوهش و تدوین این سند از اسفند ماه ۱۳۸۴ با تشکیل دبیرخانـه طرح درون سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی آغاز شد و پس از انجام مطالعات اولیـه و ابلاغ مصوبه هفتصد و چهل و پنجمـین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش درون اردیبهشت ماه ۸۶ ، با پشتوانـه نیرومند حقوقی ادامـه یـافت. با توجه بـه تعیین اه، تعریف و حدود طرح و خروجی مورد انتظار، کمـیته های هفت گانـه تخصصی بـه شرح ذیل تشکیل شد:
۱ کمـیته کلیـات، اصول و مبانی ۲ کمـیته محتوای آموزشی، پرورشی و حوزه های یـادگیری ۳ کمـیته ساختار، مقاطع، رشته ها و زمان ۴ کمـیته مـیزان اختیـارات و کاهش تمرکز ۵ کمـیته ارزشیـابی از پیشرفت تحصیلی و راهبردهای یـاددهی یـادگیری ۶ کمـیته مواد، رسانـه‌ها و محیط های یـادگیری ۷ کمـیته ارزشیـابی از برنامـه درسی ملی و اقتضائات اجرایی. همچنین به منظور جلب مشارکت فعال حوزه های صف و ستاد، کمـیته های استانی و کمـیته های ستادی طرح، آغاز بـه کار د. خوشبختانـه با تلاش خستگی ناپذیر دست اندرکاران، اولین نگاشت این برنامـه سرنوشت ساز و تحول آفرین، درون بهمن ماه ۱۳۸۷ آماده شد.
هم زمان با بررسی و تصویب سند تحول بنیـادین درون شورای عالی آموزش و پرورش )آذرماه ۱۳۸۸ ( و با عنایت بـه راهکار ۱ ۱ سند مذکور، کار بررسی و اصلاح برنامـه درسی ملی نیز سرعت یـافت و تا سال ۱۳۹۰ بارها درون معرض نقد و بررسی صاحب نظران، مدیران و معلمان قرار گرفت و سیر تکاملی خود را سپری کرد که تا به شورای عالی آموزش و پرورش ارائه شد. درون دبیرخانـه شورای عالی با تشکیل کار گروهی مرکب از کارشناسان شورا و جمعی از دست اندرکاران تدوین و صاحب نظران سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی، ضمن وفاداری بـه بنیـان های اصلی برنامـه از جمله الگوی هدف گذاری و عناصر و عرصه های چهارگانـه ارتباطی و با تکیـه بر مبانی و دلالت های مفاهیم سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش، متن جدید بازنگری، اصلاح و آماده شد.
جلسات هماهنگی به منظور تفاهم و اجماع بر اصول و مبانی سند را کـه اینجانب نیز بر آن تأکید داشتم برگزار و طرح را نـهایی نمودیم. بالاخره بعد از ۱۱ جلسه، بـه تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و برگ زرینی بـه تاریخ آموزش و پرورش کشور افزوده شد. اینک یـادآوری چند نکته را ضروری مـی داند: متن های حکیمانه ب زبان آلمانی ۱ تدوین و تصویب برنامـه درسی ملی بـه عنوان نقشـه جامع یـادگیری به منظور اولین بار درون تاریخ آموزش و پرورش افتخار بزرگی هست که خداوند نصیب فرمود ؛ بر این موهبت بزرگ الهی سر تعظیم فرود آورده و شکرگزاری مـی کنیم.
۲ این برنامـه حتما نقشـه راه کلیـه سیـاست گذاری ها و تولید محتوای آموزشی و تربیتی از جمله تولید راهنمای برنامـه‌های درسی دوره ها و پایـه های تحصیلی، تعیین زمان و ساعات آموزشی تدوین و تألیف کتاب های درسی و کمک آموزشی، تولید بسته های آموزشی، رسانـه‌های دیداری و شنیداری و الکترونیکی و … قرار گیرد.
۳ اجرای مطلوب این برنامـه، نیـازمند مساعدت و توجه ویژه معلمان عزیز و بهره‌مندی از صلاحیت ها و شایستگی‌های حرفه ای و تخصصی مناسب آنان مـی باشد، لذا مفاد آن حتما در مـهندسی نیروی انسانی و در برنامـه‌های آموزشی، جذب و توانمندسازی و بازآموزی معلمان درون سطوح مختلف توسط دانشگاه فرهنگیـان، دانشگاه تربیت دبیر شـهید رجایی و مراکز آموزشی های ضمن خدمت مورد توجه جدی قرار گیرد.
۴ تدوین برنامـه راهبردی و جامع یـادگیری مبتنی بر آموزه های اسلامـی و معارف وحیـانی، متناسب با نیـازهای حال و آینده جامعه درون دنیـای متحول کنونی، منطبق با ویژگی‌ها و نیـازهای دانش‌آموزان و بهره‌مند از آخرین یـافته های علمـی و پژوهشی، کار سترگ و بلندی هست که با عنایـات الهی و تلاش دست اندرکاران، گام نخست آن برداشته شد و تکمـیل و تکامل آن نیـازمند همراهی و مساعدت صاحب نظران و کارشناسان مجرب هست که همگان را بـه یـاری مـی طلبیم.
۵ درون پایـان لازم مـی دانم از تلاش ها و زحمات کلیـه کارشناسان، محققان و پژوهشگران، دست اندرکاران، مسئولان کمـیته ها و مجریـان و مشاوران این طرح ملی درون ستاد، استان ها، سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی، دبیرخانـه و اعضای شورای عالی آموزش و پرورش، شورای معاونان وزارت آموزش و پرورش و به ویژه حجت الاسلام علی ذوعلم مدیر طرح، حجت الاسلام محمدیـان رئیس سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی، مـهندس مـهدی نوید ادهم دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش و وزرای آموزش و پرورش تشکر نمایم و از خداوند متعال مسألت دارم این کار مـهم و تأثیر گذار را کـه در طول ۴۰ ماه گذشته مسئولیتم دغدغه اساسی اینجانب و همکاران عزیزم بوده هست توشـه آخرت قرار دهد.
۱ مبانی فلسفی و علمـی برنامـه درسی ملی
مبانی فلسفی و علمـی این برنامـه همانند سایر اسناد همطراز خود مبتنی بر مبانی نظری سند تحول بنیـادین نظام تعلیم و تربیت رسمـی و عمومـی )مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی( مـی باشد و از این مجموعه، آن بخش از مبانی کـه مستقیماً بـه حوزه ی برنامـه درسی دلالت دارد و به عنوان مبانی خاص برنامـه درسی تلقی مـی شود، درون پیوست آمده است.
۲- چشم‌انداز
برنامـه‌های درسی و تربیتی آموزش و پرورش جمـهوری اسلامـی ایران درون راستای فرهنگ و تمدن اسلامـی ایرانی، با تکیـه بر مـیراث گران بها و ماندگار رسول الله )ص( قرآن کریم و عترت )ع( تحقق جامعه عدل مـهدوی )عج( و چشم انداز نظام تعلیم و تربیت رسمـی عمومـی درون افق ۱۴۰۴ با بهره گیری از الگویی پیشرفته و بومـی زمـینـه تربیت نسلی موحد، مؤمن و معتقد بـه معاد و آشنا و متعهد بـه مسئولیت ها و وظایف درون برابر خدا،خود، دیگران و طبیعت، حقیقت جو و خردمند، دانش پژوه و علاقمند بـه علم و آگاهی، عدالت خواه و صلح جو، ظلم ستیز، جهادگر، شجاع و ایثارگر و وطن دوست، مـهرورز، جمع گرا و جهانی اندیش، ولایت مدار و منتظر و تلاش گر درون جهت تحقق حکومت عدل جهانی، با اراده و امـیدوار، خود باور و دارای عزت نفس، امانتدار، دانا و توانا، پاکدامن و با حیـا، انتخابگر و آزاد منش، متخلق بـه اخلاق اسلامـی، خلاق و کار آفرین، مقتصد و ماهر، سالم و با نشاط، قانون مدار و نظم پذیر، وفاداربه ارزش های اسلام ی، ملّی و انقلابی و آماده ورود بـه زندگی شایسته فردی، خانوادگی و اجتماعی بر اساس نظام معیـار اسلامـی را فراهم مـیسازد.
این برنامـه ها دارای ویژگی‌های زیر است: ۱ مبتنی بر مبانی و ارز شـها و معارف اسلام ناب محمدی )ص( ؛ ۲ برخوردار از یـافته های معتبر علمـی و پژوهشی با تأکید بر بومـی سازی آن ها؛ ۳ بهره‌مند از دستاوردها و یـافته های علمـی فرهنگ و تمدن اسلامـی ایرانی؛ ۴ منسجم، متعادل، کارآمد، نشاط آفرین، پویـا، انعطاف پذیر و مشارکت پذیر درون تولید و اجرا؛ ۵ ناظر بـه ویژگی‌ها، نیـازها و فطرت الهی دانش‌آموزان و نیـازهای اساسی جامعه؛ ۶ بهر همند از تجربههای موفق ملّی و جهانی با استفاده از ابزارها و شیو ههای علمـی و اثربخش؛ ۷ برخوردار از رویکردی نوآورانـه، آینده پژوهانـه، واق ع بینانـه، متناسب با فطرت الهی انسان ؛ ۸ تأکید کننده بر نقش مدرسه بـه عنوان جلوه ای از تحقق مراتبی از حیـات طیبه و زمـینـه ساز جامعه عدل مـهدوی )عج( و کانون اصلی تحقق اه برنامـه‌های درسی و تربیتی.
۳ اصول ناظر بر برنامـه‌های درسی و تربیتی
این اصول بـه صورت هماهنگ و درهم تنیده ناظر بر سیـاست گذاری، برنامـه‌ریزی و مدیریت برنامـه‌های درسی و تربیتی از سطح ملی که تا سطح مدرسه است:
۱ ۳ دین محوری تمامـی اجزا و عناصر برنامـه‌های درسی و تربیتی حتما مبتنی بر مبانی توحیدی و اصول و ارزش های اسلام ناب محمدی )ص (باشد. این اصل بر سایر اصول نیز حاکم مـی باشد.
۲ ۳ تقویت هویت ملی برنامـه‌های درسی و تربیتی حتما زمـینـه تقویت و پایداری هویت ملی را با تأکید بر تعمـیق باورها و ارزش های اسلامـی، فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، زبان و ادبیـات فارسی، ارز شـهای انقلاب اسلامـی، مـیهن دوستی، وحدت و انسجام فرهنگی، استقلال ملی و همبستگی اسلامـی فراهم آورد.
۳ ۳ اعتبار نقش یـادگیرنده برنامـه‌های درسی و تربیتی حتما به نقش فعال، داوطلبانـه و آگاهانـه دانش‌آموز درون فرآیند یـاددهی یـادگیری و تربیت پذیری توجه نماید و زمـینـه تقویت و توسعه روحیـه پرسشگری، پژوهشگری، خلاقیت و کارآفرینی را درون وی فراهم سازد.
۴ ۳ اعتبارنقش مرجعیت معلم ) مربی( ۱ برنام ههای درسی و تربیتی حتما به نقش مرجعیت ۲ معلم درون هدایت تربیتی به منظور تقدم تزکیـه بر تعلیم، غن یسازی محیط تربیتی و یـادگیری، فعال سازی دانش‌آموزان درون فرآیند یـادگیری و تربیت پذیری و ترغیب آنان نسبت بـه یـادگیری مستمر توجه نماید. همچنین زمـینـه ی ارتقاء صلاحیت های اعتقادی،اخلاقی،حرفه ای و تخصصی معلم را فراهم سازد.
۵ ۳ اعتبار نقش پایـه ای خانواده برنام ههای درسی و تربیتی حتما ضمن تقویت بنیـان خانواده و تحکیم مناسبات خانوادگی و صله رحم، زمـینـهب شایستگی‌ها و مـهارت های لازم به منظور تشکیل و مدیریت خانواده مبتنی بر ارزش ها و معارف الهی و تعمـیق آداب و سبک زندگی اسلامـی ایرانی دانش‌آموزان را فراهم آورد.
۶ ۳ جامعیت برنام ههای درسی و تربیتی حتما به نیـازهای گوناگون دانش‌آموزان و جامعه درون سطوح محلی، منطقه ای، ملی و جهانی درون کلیـه ساحت های تعلیم و تربیت ۱ تأکید کند.
۷ ۳ توجه بـه تفاوت ها برنام هها ی درسی و تربیتی حتما ضمن تأکید بر ویژگی‌های مشترک، بـه تفاوت های ناشی از محیط زندگی )شـهری، روستایی، عشایری، فرهنگی و جغرافیـایی(،تی و فردی دانش‌آموزان )استعدادها، توانای یـها، نیـازها و علایق( توجه کرده و از انعطاف لازم برخوردار باشد.
۸ ۳ تعادل برنام هه ای درسی و تربیتی حتما به رعایت تعادل و پرهیز از افراط و تفریط و رعایت تناسب و توازن درون توجه بـه ساح تهای تعلیم و تربیت، هدف ومحتوا و بهره گیری از روشـهای متفاوت درون طراحی، تولید، اجرا و ارز شیـابی از برنام هها پایبند باشد.
۹ ۳ یـادگیری مادام العمر برنام هه ای درسی و تربیتی حتما زمـینـهب شایستگی‌ها و مـهارت های لازم به منظور استمرار و معنا دار شدن یـادگیری و پیوستگی تجارب یـادگیری درون زندگی را به منظور دانش‌آموزان تأمـین کند.
۱۰ ۳ جلب مشارکت و تعامل فرآیند برنامـه‌ریزی درسی و تربیتی حتما زمـین ه مشارکت و تعامل مؤثر معلمان، دانش‌آموزان، خانواده ها و سایرگروه های ذینفع، ذیربط و ذیصلاح را درون طراحی، تولید، اجرا و ارز شیـابی برنام هها فراهم نماید.
۱۱ ۳ یکپارچگی و فراگیری برنامـه‌های درسی و تربیتی حتما برای تمام دانش‌آموزان )دانش‌آموزان عادی، دانش‌آموزان با نیـازهای ویژه و استعداد های درخشان( بـه صورت بـه هم پیوسته و یکپارچه طراحی و تدوین شود. این برنامـه ها حتما با رعایت انعطاف پذیری، با نیـازهای هریک از گروه های دانش‌آموزان با نیـازها و استعداد های خاص انطباق و سازگاری داده شود.
۴- رویکرد و جهت‌گیری کلی
رویکرد برنامـه‌های درسی و تربیتی «فطرت گرایی توحیدی » است. اتخاذ این رویکرد بـه معنای زمـین هسازی لازم جهت شکوفایی فطرت الهی ۲ دانش‌آموزان از طریق درک و اصلاح مداوم موقعیت ۳ آنان بـه منظور دس تیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه است. درون این رویکرد:
۱ ۴ دانش‌آموز: ۱ امانت الهی و دارای کرامت ذاتی است. ۲ فطرت الهی درون وجود او نـهفته هست و قابلیت شکوفایی و فعلیت یـافتن دارد. ۳ همواره درون موقعیت هست و مـی تواند آن را درک کرده و با انتخاب احسن خویش درون راستای اصلاح مداوم آن حرکت نماید. ۴ توانایی انتخاب، تصمـیم‌گیری و خویشتن داری دارد و مـی تواند با محیط یـادگیری، رابطه تعاملی برقرار کند و تابع بی چون و چرا و مقهور محیط نیست. ۵ از اراده و انگیز ه برخوردار هست که درون فرآیند یـاددهی یـادگیری، نقش اساسی دارد. ۶ درفرآیند یـاددهی یـادگیری و تربیت پذیری و توسعه شایستگی‌های خویش بـه لحاظ ذاتی نقش فعال دارد. ۷ دارای قابلی تها، تجربیـات، ظرفی تها و توانایی های گوناگون است.
۲ ۴ معلم)مربی(: ۱ درون مسیر راه انبیـا و ائمـه اطهار)ع(، اسوه ای امـین و بصیر به منظور دانش‌آموزان است. ۲ با شناخت و بسط ظرفیت های وجودی دانش‌آموزان و خلق فرصت‌های تربیتی و آموزشی زمـینـه درک و انگیزه اصلاح مداوم موقعیت آنان را فراهم مـی سازد. ۳ زمـینـه ساز رشد عقلانی، ایمانی، علمـی، عملی و اخلاقی دانش‌آموزان است. ۴ راهنما و راهبر فرآیند یـاددهی یـادگیری است. ۵ به منظور خلق فرصت‌های تربیتی و آموزشی مسئولیت تطبیق، تدوین، اجرا و ارزشیـابی برنامـه‌های درسی و تربیتی درون سطح کلاس را بر عهده دارد. ۶ یـادگیرند ه و پژوهشگر آموزشی و پرورشی است.
۳ ۴ محتوا ۱ مبتنی بر ارزش های فرهنگی و تربیتی و سازوار با آموزه های دینی و قرآنی، مجموعه ای منسجم و هماهنگ از فرصت‌ها و تجربیـات یـادگیری هست که زمـینـه شکوفایی فطرت الهی، رشد عقلی و فعلیت یـافتن عناصر و عرصه ها ۱ را بـه صورت پیوسته فراهم مـی آورد ۲ دربرگیرنده مفاهیم و مـهارت های اساسی و ایده های کلیدی مبتنی بر شایستگی‌های مورد انتظار از دانش‌آموزان است. ۳ برگرفته از یـافته های علمـی و معتبر بشری است. ۴ متناسب با نیـاز های حال و آینده، علایق، ویژگی‌های روانشناختی دانش‌آموزان، انتظارات جامعه اسلامـی و زمان آموزش است.
۴ ۴ یـاددهی یـادگیری: ۱ فرآیندی زمـینـه ساز به منظور ابراز گرایش های فطری، شناخت موقعیت یـادگیرنده و اصلاح مداوم آن است. ۲ یـادگیری حاصل تعامل خلاق، هدفمند و فعال یـادگیرنده با محیط های متنوع یـادگیری است. ۳ دیدگاه دانش‌آموزان را بـه طور معنادار نسبت بـه ارتباط با خود، خداوند، دیگران و مخلوقات، تحت تأثیر قرار دهد.
۵ ۴ ارزشیـابی: ۱ بـه صورت مستمر تصویری روشن و همـه جانبه از موقعیت کنونی دانش‌آموز، فاصله او با موقعیت بعدی و چگونگی اصلاح آن متناسب با ظرفیت ها و نیـاز های وی ارائه مـی کند. ۲ زمـینـه انتخاب گری، خود مدیریتی و رشد مداوم دانش‌آموز را با تأکید بر خود ارزیـابی فراهم مـی کند و بهره گیری از سایر روش ها را زمـینـه ساز تحقق آن مـی داند. ۳ ضمن حفظ کرامت انسانی، کاستی های یـادگیری را فرصتی به منظور بهبود موقعیت دانش‌آموز مـی داند. ۴ کاستی های یـادگیری را فرصتی به منظور بهبود و اصلاح نظام آموزشی مـی داند.
۶ ۴ محیط یـادگیری: ۱ با بهره گیری از ظرفیت های نظام هستی،محیطی امن، منعطف، پویـا، برانگیزاننده و غنی را به منظور پاسخگویی بـه نیـازها، علایق و ویژگی‌های دانش‌آموزان تدارک مـی بیند. ۲ مدرسه محیط یـادگیری پایـه و اصلی است؛ اما یـادگیری بـه آن محدود نمـی شود و سایر محیط ها نظیر محیط های اجتماعی، طبیعی،اقتصادی،صنعتی و فرهنگی را نیز درون بر مـی گیرد. ۳ با بهره گیری از ظرفیت و قابلیت محیط های مجازی و رسانـه‌ها، زمـینـه بهبود موقعیت دانش‌آموزان و ارتقای کیفیت فرایند یـاددهی یـادگیری را فراهم مـی آورد. ۴ خانواده از محیط های مـهم و اثربخش تربیت و یـادگیری بشمار مـی آید کـه در تعامل مستمر و مؤثر با مدرسه مـی باشد.
۷ ۴ مدیرمدرسه: ۱ معلمـی مؤمن، خلاق، متعهد، منعطف،اهل فکر، آینده نگر، مشارکت پذیر، راهبر تربیتی، مدیر و مدبر و دارای سعه صدر و صلاحیت های حرفه ای است. ۲ مسئولیت تأمـین و توسعه محیط یـادگیری را به منظور شکوفایی گرایش های فطری دانش‌آموزان بر عهده دارد. ۳ مسئولیت خلق موقعیت‌های تربیتی و آموزشی، انطباق یـا تدوین، اجرا و ارزشیـابی برنامـه‌های درسی و تربیتی را درون سطح مدرسه بر عهده دارد. ۴ با برقراری روابط صحیح، سازنده و پویـا، امکان درک و اصلاح مداوم موقعیت را به منظور کلیـه عوامل )کارکنان و خانواده ها( و دستیـابی بـه سازمان یـادگیرنده فراهم مـی سازد. ۵ از اختیـارات متناسب به منظور پاسخگویی و مسئولیت پذیری درون کلیـه امور مدرسه برخوردار است.
۵- الگوی هدف‌گذاری
در هدف گذاری برنامـه‌های درسی و تربیتی، شکوفایی فطرت و دستیـابی بـه شئون مختلف حیـات طیبه، جامعیت، یکپارچگی و توجه متوازن بـه ساحت های شش گانـه تعلیم و تربیت مبنا قرار گرفته هست که درون قالب چارچوب مفهومـی منسجم و یکپارچه ای درون تدوین اه سطوح مختلف، راهنمای عمل برنامـه ریزان و مجریـان خواهد بود.
در الگوی هدف گذاری پنج عنصر: تعقل، ایمان، علم، عمل و اخلاق و چهار عرص ه ارتباط دانش‌آموز با خود، خدا، خلق و خلقت بـه صورت بهم پیوسته و با محوریت ارتباط با خدا تبیین و تدوین مـی شوند. عناصر پن جگانـه درون شبکه ای مفهومـی، مرتبط و به هم تنیده تبیین مـی شوند و در فرآیند عملی تربیت هر کدام از این عناصر، متناسب با نیـازها و شرایط دانش‌آموز م یتوانند سرآغاز سیر تربیتی دانش‌آموز باشند و سایر عناصر را تقویت و تعمـیق نمایند. درون مـیان عناصر پن جگانـه، عنصر تعقل جنبه محوری دارد و سایرعناصر پیرامون آن تعریف و تبیین م یشوند کـه هر کدام از آن ها نیز دارای مراتب معینی است.
عرصه ها عناصر رابطه باخویشتن )با محوریت رابطه با خدا( رابط ه با خداوند متعال رابطه با خلق خدا )سایر انسان ها ( )با محوریت رابطه با خدا( رابط ه با خلقت )طبیعت و…( )با محوریت رابطه
علم ایمان ایمان تعقل ایمان اخلاق عمل
۶- هدف کلی برنامـه‌های درسی و تربیتی
تربیت یکپارچه عقلی، ایمانی،علمـی، عملی و اخلاقی دانش‌آموزان بـه گونـه ای کـه بتوانند موقعیت خود را نسبت بـه خود، خدا،دیگر انسان ها و نظام خلقت بـه درستی درک و توانایی اصلاح مستمر موقعیت فردی و اجتماعی خویش راب نمایند. انتظار م یرود دانش‌آموزان طی دور ه تحصیلات مدرس های، درون مجموعه عناصر پن جگانـه ی الگوی هد فگذاری، بـه مرتبه ای از شایستگی‌های پایـه دست یـابند. این شایستگی‌ها بیـان تفصیل یـافته ای از هدف کلی برنامـه‌های درسی و تربیتی است.
۷- شایستگی‌های پایـه
۱ ۷ تعقل: ۱ درک وجود خود، نیـازها، توانمندی ها، ظرفی تها و ابعاد هویت متعالی خویش؛ ۲ بصیر نسبت بـه آثار و پیـامد های سبک زندگی خود؛ ۳ تدبر درون صفات، افعال و آیـات خداوند متعال بـه عنوان خالق هستی؛ ۴ تدبر درون نظام خلقت و شگفتی های آن.
۲ ۷ ایمان: ۱ ایمان آگاهانـه بـه توحید، نبوت، معاد، امامت، عدل، عالم غیب و حیـات جاودانـه؛ ۲ باور بـه ربوبیت و حضور حکیمانـه همراه با لطف و رحمت خالق یکتا درون عرصه هستی؛ ۳ ایمان بـه انبیـاء الهی، قرآن، پیـامبر خاتم)ص(، ائم ه معصومـین علیـه مالسلام ۱و ولایت مطلقه فقیـه و نقش بی بدیل آ نـها درون هدایت و رستگاری بشر؛ ۴ باور بـه نقش دین مبین اسلام ۲ و نظامات آن بـه عنوان تنـها مکتب جامع و کارآمد به منظور تحقق حیـات طیبه؛ ۵ ایمان بـه ارزشمندی، هدفمندی و قانون مندی خلقت و باور بـه زیبایی های جهان آفرینش بـه عنوان مظاهر فعل و جمال خداوند؛ ۶ ایمان بـه هویت الهی انسان، کرامت او و توانمندی های جمعی و فردی انسان.
۳ ۷ علم: ۱ شناخت خود، ظرفی تها و هویت خویش؛ ۲ شناخت حق تعالی، صفات، افعال و آیـات الهی، معارف دینی و منابع آن؛ ۳ علم نسبت بـه پدید هها، روابط، رویدادها و قوانین جهان آفرینش و چگونگی برقراری ارتباط انسان با آن ها و بهر هبرداری بهینـه از آنان؛ ۴ علم نسبت بـه روابط، نق شـها، حقوق و وظایف خود و افراد و اهمـیت آ نـها درون زندگی اجتماعی؛ ۵ علم نسبت بـه گذشته و حال جوامع بشری بـه ویژه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران؛ ۶ آشنایی با ویژگی‌های نظام مردم سالار دینی و جایگاه و رسالت جهانی ایران اسلامـی؛ ۷ آشنایی با روش های رمزگشایی پدیده ها و رمز گردانی آن ها و ابراز آن بـه زبان زیباشناسی و هنر.
۴ ۷ عمل: ۱ عمل بـه آموزه های دینی و انجام آگاهانـه و مؤمنانـه واجبات و ترک محرمات؛ ۲ بـه کارگیری ظرفیت های وجودی خود به منظور دس تیـابی بـه هویت متعادل و یکپارچه درمسیر رشد و تعالی خود و جامع ه؛ ۳ بکارگیری آداب و مـهارت‌ها و سبک زندگی اسلامـی ایرانی؛ ۴ بـه کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات درکار و زندگی؛ ۵ بهره گیری از مـهارتهای پایـه به منظور شکل دهی هویت حرفه ای آینده خود بـه صورت مولد و کار آفرین؛ ۶ بهره گیری آگاهانـه از یـافته های علمـی،هنری، فنی، حرفه ای و بهداشتی و زیستی و تلاش مؤثر به منظور تولید و توسعه آن ها؛ ۷ حفظ و تعالی محیط زیست، مـیراث فرهنگی و سرمای ههای طبیعی ؛ ۸ بـه کارگیری مـهارت های زبان و ادبیـات فارسی و زبان عربی بـه عنوان زبان دین؛ ۹ بـه کارگیری مـهارت های یک زبان خارجی درون چارچوب بخش انتخابی )نیمـه تجویزی( برنامـه درسی، با رعایت اصل تثبیت و تقویت هویت اسلامـی ایرانی.
۵ ۷ اخلاق: ۱ رعایت تقوی الهی درون تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی ؛ ۲ متعهد بـه ارز شـهای اخلاقی از جمله: صدق، صبر، احسان و رأفت، حسن خلق، حیـا، شجاعت، خویشتن داری، قدر شناسی، رضا، عدالت، قناعت، نوع دوستی و تکریم والدین و معلم درون شئون و مناسبات فردی و اجتماعی؛ ۳ ارزش قائل شدن به منظور کار و معاش حلال و داشتن روحیـه تلاش مستمر؛ ۴ ارزشمند دانستن عالم، علم آموزی و یـادگیری مادام العمر؛ ۵ تقدم بخشیدن منافع ملی بر گروهی و منافع جمعی بر فردی؛ ۶ ارزش قائل شدن به منظور مخلوقات هستی و محیط زیست؛ ۷ التزام بـه اصول و ارزش های اخلاقی درون استفاده از علوم و فنآوری های نوین.
۸- حوزههای تربیت و یـادگیری
حوزههای تربیت و یـادگیری، حدود محتوایی، روشـها، فرآیندها، و عناصر کلیدی یـادگیری را روشن م یسازند. این حوزه ها با یکدیگر ارتباط داشته لیکن عناوین موضوعات درسی درون دور هها و پایـه های تحصیلی لزوماً معادل عناوین حوزه ها نخواهد بود و مفاهیم حوزه های یـادگیری بـه صورت تلفیقی ارائه خواهد شد. ملاحظات و مفروضات اولیـه درون استنباط و تعیین حوزههای یـادگیری، ارتباط آن ها با هدف کلی برنامـه درسی ملی، الگوی هد فگذاری ؛ شایستگی‌های پایـه؛ هم خوانی با اسناد فرادستی و هماهنگی با اصول حاکم بر برنامـه است.
اه هر یک از حوزه های یـادگیری از منابع زیر اخذ خواهند شد: الف( اه دوره های تحصیلی ۱ ؛ ب( شایستگی‌های پایـه؛ ج(اه خاص حوزه یـادگیری؛ د( اه مرتبط با سایر حوزه ها ؛
۱ ۸ عناوین حوزه های تربیت و یـادگیری: ۱ حکمت و معارف اسلامـی؛ ۲ قرآن و عربی؛ ۳ زبان و ادبیـات فارسی؛ ۴ فرهنگ و هنر؛ ۵ سلامت و تربیت بدنی؛ ۶ کار و فن آوری؛ ۷ علوم انسانی و مطالعات اجتماعی؛ ۸ ریـاضیـات؛ ۹ علوم تجربی؛ ۱۰ زبان های خارجی؛ ۱۱ آداب و مـهارت های زندگی و بنیـان خانواده.
۲ ۸ بیـانیـه حوزه های تربیت و یـادگیری:
حوزه تربیت و یـادگیری حکمت و معارف اسلامـی
دین اسلام، کـه از جانب خدای متعال بر پیـامبر اکرم )ص( نازل شده شامل اعتقادات، اخلاق، احکام و کلی ه نظاماتی هست که انسا نـها به منظور رسیدن بـه مقصد متعالی خود بدان نیـاز دارند. منابع اخذ معارف اسلامـی، قرآن کریم، سنّت و سیر ه پیـامبر گرامـی اسلام و جانشینان معصوم آن بزرگوار صلوات الله علیـهم و عقل است. تعقل بـه معنای قدرت تجزیـه و تحلیل و ربط قضایـا و سنجش و ارزیـابی یـافت هها بر اساس نظام معیـار )اسلام( هست که از طرق معتبر بـه دست آمده است. حکمت بـه معنای علم متین، محکم و استوار دستاورد قوه تعقل است. حکمت و بصیرت زمانی بـه وقوع مـی پیوندد کـه فرد درون فرآیند صحیح تفکر با هدایت و رهبری عقل سلیم و نقل صحیح قرار گیرد. ایمان مبتنی بر تفکر، اساس اعمال دینی هست و هیچ عمل دینی بی حضور تفکر و تعقل معنا و مفهوم ندارد. تفکر، مطالعه و پژوهش اساس معرفت دینی را تشکیل مـی دهد.
ضرورت و کارکرد حوزه: مـه مترین هدف تشکیل نظام اسلامـی بـه طور اعم و نظام آموزشی بـه طور اخص، تربیت دینی بـه معنای عمـیق و گسترد ه آن است. دین مقدس اسلام برنام ه جامع تربیتی انسان به منظور عبودیت و تقرب الی الله است. تعمـیق معرفت و ایمان متربیـان بـه اعتقادات، اخلاق و احکام الهی کـه همان معرفت و ایمان بـه دین اسلام است، مـه مترین رسالت تعلیم و تربیت درون نظام اسلامـی است. حوز ه یـادگیری حکمت و معارف اسلامـی بستری به منظور تقویت اندیشـه، ایمان و عمل دینی و برنام هریزی به منظور دستیـابی بـه معرفت نسبت بـه برنام ه جامع تربیتی انسان هست تا بـه متربیـان، مـیزانی از آگاهی درباره اسلام را بدهد که تا بتوانند بر اساس آن زندگی فردی و اجتماعی خود را بر محور بندگی خدا سامان بدهند، فرد را توانمند سازد کـه به گون های فعال، جامعه را بـه سوی آرمان های اسلامـی سوق دهد و در برابر آسیب های اعتقادی، اخلاقی، فرهنگی، سیـاسی واجتماعی، ایستادگی و مقاومت کند و به او این توانایی را بدهد کـه در آینده درون تربیت فرزندان خود موفق و در تعالی جامعه مشارکت مؤثر داشته باشد.
حیـات انسان، یک حیـات فکری هست و تفکر، استعدادی الهی هست که درون اثر تربیت بـه فعلیت مـی رسد و انسان م یتواند درون پرتو تقوای الهی، با متعادل قوای درونی خویش، از آن درون مسیر فطرت توحیدی بهره برداری کند.
لذا فرآیند تربیت حتما به گون های باشد کـه طی آن تفکر و تعقل و حکمت پرورش یـابد. تقویت این توانایی، ایمان، باور، دانش و عملکرد انسان را تحت تأثیر قرار داده و زمـینـه تعالی او را فراهم مـیسازد. فرآیند اصلی درون عمل اختیـاری و آگاهان ه انسان کـه باید درون معارف اسلامـی مورد نظر باشد فرآیند شناخت فکورانـه، ایمان آگاهانـه و عمل ارادی است. عملی ارزشمند هست که حاصل ایمان بـه دین باشد؛ ایمانی کـه مبتنی بر معرفت و شناخت و حاصل تفکر و تعقل فرد باشد.
قلمرو حوزه: حوز ه یـادگیری حکمت و معارف اسلامـی بخشی از رسالت یـاد شده را درون مجموع ه برنام ههای درسی بر عهده دارد، این حوزه م یتواند زمـینـه لازم به منظور درک، تدبر، تأمل، تفقه و بصیرت درون دانش‌آموزان را فراهم کند و در نـهایت، سبب شود که تا فرد رفتار حکیمانـه ای از خود بروز دهد. محدود ه این آموزش، آن هست که دانش‌آموزان دین را بـه عنوان راهنمای عمل و برنامـه زندگی بشناسند و براساس آن، برنام هریزی و عمل نمایند.
این معارف شامل سه بخش زیر است: الف( اعتقادات: درون حد شناخت عقلانی اصل یترین موضوعات اعتقادی شامل توحید، معاد، عدل، نبوت و امامت، ولایت فقیـه، نظام خلقت و مسائل مبتلا بـه مربوط بـه آ نـها، بدون طرح جزئیـات تخصصی هر موضوع است؛ درون واقع حکمت نظری، یعنی دانش درباره واقعی تها )هست ها(، موضوع این بخش از محتوا است. ب( اخلاق: درون حدّ شناخت مسائل و موضوعات اصلی اخلاقی و التزام بـه آن کـه در تکوین شخصیت انسان نقش محوری دارند و با توجه بـه مسئل هها و چال شـهای اخلاقی روز؛ یعنی حکمت عملی کـه درباره بهترین رفتار انسان به منظور رسیدن بـه سعادت و کمال )بایدها و نبایدها( هست موضوع این بخش از محتوا مـی باشد.
ج( احکام: درون حدی کـه هر فرد مکلّف بـه طور معمول درون زندگی فردی و اجتماعی خود بدان نیـاز دارد و در صورت عدم اطلاع قبلی از آ نـها درون انجام وظایف شرعی دچار مشکل مـی شود. نتایج یـادگیری دانش‌آموزان درون حوزه حکمت و معارف اسلامـی درون پایـان دوره های تحصیلی عبارت اند از: آمادگی به منظور دینداری و عمل بـه وظایف دینی مبتنی بر ایمان توأم با معرفت و شناخت؛ احساس خرسندی و رضایت از هویت اسلامـی خود و علاقه و تلاش به منظور حفظ آن؛ تلاش به منظور رشد شعائر و فرهنگ دینی جامعه درون شرایط مختلف اجتماعی؛ احساس مسئولیت نسبت بـه نظام اسلامـی و مشارکت درون پیشرفت نظام و اقتدار و سربلندی آن درون جهان؛ بهر همندی از حکمت نظری و عملی.
حوزه تربیت و یـادگیری قرآن و عربی
دین اسلام، راه هدایت انسا نـها بـه سوی کمال و رستگاری است. خداوند با هدایت خود انسان را بـه راه و مسیر حرکت بـه سوی کمال راهنمایی مـی کند. یکی از منابع اخذ معارف اسلامـی، قرآن کریم است. قرآن کریم کتاب هدایت انسان ها است. ضرورت و کارکرد حوزه: تعمـیق معرفت و ایمان دانش‌آموزان بـه اعتقادات، اخلاق و احکام الهی کـه همان معرفت و ایمان بـه دین اسلام است، مـه مترین رسالت تعلیم و تربیت درون نظام اسلامـی است. قرآن کریم، بـه عنوان منبع وحی الهی و منبع اصلی اعتقادات، اخلاق و احکام است. توانایی خواندن همراه با درک معنا، تدبر درون قرآن و انس با آن، سبب ورود هر فرد مسلمان بـه دریـای معارف اسلامـی است. یـادگیری زبان عربی بـه عنوان زبان قرآن سبب م یشود کـه فرد بتواند بـه طور مستقیم با کتاب الهی ارتباط برقرار کند، آن را بفهمد و از رهنمودهای آن بهره ببرد. همچنین آموزش این زبان سبب مـی شود کـه متربیـان بتوانند از معارف اهل بیت علیـه مالسلام و فرهنگ غنی اسلام استفاده کنند. از سوی دیگر زبان و ادبیـات فارسی با زبان عربی درآمـیخته هست و آشنایی با زبان عربی درون یـادگیری زبان فارسی تأثیر خواهد داشت.
قلمرو حوزه: حوز ه یـادگیری قرآن و عربی شامل دو حوز ه محتوایی آموزش قرآن کریم و آموزش عربی هست و حد نـهایی یـادگیری درون این دروس بـه شرح زیر است: الف( توانایی خواندن صحیح و روان قرآن کریم؛ ب( توانایی درک معنای عبارات ساده و پرکاربرد قرآن کریم؛ ج( توانایی نسبی تدبر درون آیـات قرآن کریم بـه منظور درک ساده و اولیـه دقایق و ظرائف مفاهیم آیـات، بدون آموزش تخصصی علوم قرآنی؛ د( انس مستمر و دائمـی با قرآن کریم، بـه نحوی کـه دانش‌آموزان، اهل خواندن و تفکر درون قرآن باشند و این امر را لازم ه تربیت دینی و اعتلای هویت الهی خویش بدانند.
آشنایی با زبان عربی و مشخصاً مـهارت های چهارگانـه زبانی یعنی خواندن، گوش ، نوشتن و سخن گفتن درون این حوزه بـه مـیزانی هست که دانش‌آموز را درون درک معنای آیـات قرآن کریم، کلام معصومـین و متون دینی و فرهنگ اسلامـی کمک کند و در تقویت زبان فارسی او مؤثر باشد. این دو حوزه محتوایی، ارتباط وثیقی با یکدیگر دارند و برنامـه‌ریزی آ نـها حتما هماهنگ و مرتبط با هم صورت گیرد و از اه، محتوا و روش های مشتریز مطالب مکمل و تأیید کنند ه همدیگر استفاده مطلوب بـه عمل آید. جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزههای تربیت و یـادگیری «حکمت و معارف اسلامـی » و «قرآن و عربی ۱» سازماندهی محتوای حوزه های حکمت ومعارف اسلامـی و قرآن و عربی درون دوره ابتدایی بـه صورت تلفیقی است.
در دور ه متوسطه اول حتی الامکان بـه صورت مجزا لیکن هماهنگ و در دور ه متوسطه دوم، بجز درون رشت ه علوم و معارف اسلامـی، بـه صورت تلفیقی و درس عربی بـه صورت مجزا ارائه م یشود. درون رشت ه علوم و معارف اسلامـی نیز درس های اختصاصی درون حوز ه معارف اسلامـی ارایـه مـی شود.
حوزه تربیت و یـادگیری زبان و ادبیـات فارسی
این حوزه شامل دو بخش زبان و ادبیـات است. زبان، فرآیندی هست که از درک و دریـافت سخن آغاز م یشود و به تولید کلام معنا دار مـی انجامد. ادبیـات، تولیدی مرکب و چند سطحی هست که واج، واژه، معناو نحو، سطح و جنبه هنری را نیز شامل م یشود. کارکرد هنری زبان درون قالب ادبیـات ظاهر مـی شود. ضرورت و کارکرد حوزه: زبان و ادبیـات فارسی، رمز هویت ملّی و سبب پیوستگی و وحدت هم ه اقوام ایرانی وگنجین ه گران ارجی هست که گذشته را بـه حال و آینده پیوند م یدهد.
در این حوزه، دانش‌آموزان با پیکره نظام مند و عناصر سازه ای زبان بـه گونـه ای روشمند و علمـی آشنا مـی شوند و توانایی خلق و نگارش و آفرینش درون این حوزه راب م یکنند. بنیـاد ارتباط انسان با دیگران بر زبان است. آموزش زبان بستر مناسبی را به منظور پرورش مـهارت‌ها و ارز شـهای اخلاقی دانش‌آموزان درون قالب های متنوع زبان و ادبیـات بـه صورت شفاهی، دیداری و نوشتاری و برای مقاصد و مخاطبان گوناگون فراهم مـیکند کـه شامل یـادگیری زبان، یـادگیری از طریق زبان و یـادگیری دربار ه زبان م یباشد. بیشترین فعالیت روزمر ه ما هنگام گف توگو با دیگران و استفاده از رسان هها توسط زبان شکل مـی‌گیرد.
زبان دو کارکرد اصلی دارد: ۱ ابزاری به منظور ارتباط درون مراودات اجتماعی، ۲ ابزاری به منظور ایجاد زیبایی هنری کـه همان ادبیـات است. از زبان به منظور هدف های گوناگون استفاده م یشود، از جمله به منظور برآوردن نیـازهای روزمره، تأثیرگذاری بر افکار و رفتار دیگران، ایجاد تفاهم درون روابط اجتماعی، انجام تحقیق وب اطلاعات، آشنایی با پیشینـه فرهنگی، حفظ آداب و رسوم قومـی محلی، احساس تعلق و ایجاد هویت ملی، قدرت بیـان عقاید شخصی، دریـافت ایده ها و افکار، بیـان تخیلات و بدیع هگویی، و اطلاعات درون زمـین ههای گوناگون. زبان بستری به منظور تفکر است. پرورش مـهارت های زبانی زمـینـه درک مفاهیم درون سایر متون و موضوعات درسی را فراهم کرده، بـه رشد مـهارتهای اجتماعی، شخصی، ذهنی، ارتباطی، فرهنگی، مطالعه و پژوهش و ارز شـهای اخلاقی کمک مـی کند.
قلمرو حوزه: آموزش زبان و ادبیـات فارسی بر چهار مـهارت زبانی گوش دادن، سخن گفتن، خواندن و نوشتن از طریق رمزگشایی و رمزگذاری نمادهای آوایی )شنیداری( و خطی)دیداری( و مـهارتهای فرازبانی )تفکر، نقد و تحلیل( و چگونگی کاربست آ نـها و نیز ادبیـات فارسی تأکید دارد.
در این حوزه، دانش‌آموزان بـه فهم زبان، باورها، ارز شـها و نگر شـها، ساختار زبانی، جایگاه و گشتار زبان فارسی و پیکره نظا ممند و عناصر ساز های و عوامل هنری و زیبایی درون منابع اصیل و ادبیـات کهن و معاصر دست مـی یـابند. آموزش زبان و ادبیـات فارسی، با رویکرد ارتباطی انجام مـی‌گیرد و بر انتقال ارز شـهای فرهنگ اسلامـی ایرانی تأکید دارد.
زبان درون بستر تجربیـات ارتباطی طبیعی، بیشتر و بهتر آموخته مـی شود. لذا قانونمند یـهای زبانی شامل تلفظ کلمات، ساخت کلمات و ساخت دستوری، از طریقب تجربیـات واقعی و وابسته بـه موقعی تهای فرهنگی دانش‌آموزان صورت مـی‌گیرد. این امر خصوصاً درون سا لهای اوّلیـه از اهمـیت ویژه ای برخوردار است. مجموعه تجربیـات ارائه شده درون قالب های گوناگون زبان و ادبیـات فارسی، دانش‌آموزان را افرادی پایبند بـه ارز شـهای ملی و دینی و متخلق بـه آداب و اخلاق متعلق بـه این سرزمـین مـی پرورد، و آنان را درون حفظ فرهنگ و تمدن خویش توانمند مـیکند.
جهت گیریـهای کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: درون سازماندهی محتوا درون دور ه ابتدایی عمدتاً کارکرد ارتباطی زبان مورد توجه قرارمـی‌گیرد و کارکرد هنری زبان صرفاً با هدف لذت بردن از زبان دنبال مـی شود. درون دوره های تحصیلی بالاتر توجه بـه کارکرد هنری زبان با هدف انتقال ارز شـهای فرهنگی و رشد و تقویت توانمند یـهای هنری متربیـان وب هویت ملی صورت مـی‌گیرد.
حوزه تربیت و یـادگیری فرهنگ و هنر
فرهنگ، مـه مترین و غنی ترین منبع دس تیـابی بـه هویت هست و از طریق جهت بـه شیو ه زندگی، امکان هوی تیـابی را بـه صورت فردی و جمعی فراهم مـی کند. فرهنگ شامل: باورها و ارز شـها، تاریخ گذشته، مفاخر ملی، آداب و سن تها، قوانین، آثار باستانی، هنر و ادبیـات گذشته و معاصر است. حوزه یـادگیری فرهنگ و هنر ناظر بـه درک معنا و روابط مـیان پدید هها )آیـه بینی و آیـه خوانی(، زیبای یشناسی و قدرشناسی نسبت بـه نشانـه های جمال الهی و زیبای یـها درون پیشینـه فرهنگی جامعه )نمادها، آداب و رسوم، ارز شـها، اسوه ها و اسطوره ها( و حفظ و تعالی آن است.
ضرورت و کارکرد حوزه: با عنایت بـه اهمـیت فرهنگ و هویت ملی و نقشی کـه این دو مقوله درون استقلال، خودکفایی، عزّت نفس و مقابله با از خودبیگانگی ایفا م یکنند، فرهنگ و هنر از کارآمدترین امکانات درون امر تربیت محسوب مـی شوند و موضوعاتی هستند کـه از فرهنگ اسلامـی، ایرانی و انقلابی ما نشئت گرفته و در احراز هویت ملی اثرگذار مـی باشند. هنر بـه عنوان تجلّی باورهای جامعه از وجوه تمایز انسان با سایر موجودات هست و مـی تواند بـه عنوان یکی از بارزه های هویت و به ویژه هویت فرهنگی و معنوی، موجب رشد و ارتقاء تمدن و فرهنگ جوامع مورد توجه قرار گیرد. تربیت فرهنگی و هنری سبب شناخت پیشین ه فرهنگی و توانایی های فردی و توسعه ظرفی تهای وجودی وب بخشی از شایستگی‌های مورد نیـاز به منظور زندگی م یشود. دس تیـابی بـه کمال درون اخلاقیـات و ارزیـابی فرهنگ بشری بر اساس نظام معیـار، درگرو دس تیـابی دانش‌آموزان بـه ابزار و رسانـه‌هایی با توان باایی دامنـه وعمق ارز شـهاست.
استفاده از هنر و قالب های هنری مناس بترین طریق باایی تجربیـات غنی از احساس و عواطف انسانی است. شناختی کـه در اثر آشنایی با هنرها و مـیراث فرهنگی ایجاد مـی شود، زمـین هساز حفظ، احیـا و اشاع ه هنرهای ایرانی اسلامـی، هویت بخشی بـه فرد و جامعه و مقابله با تهاجم فرهنگی است. مـه مترین کارکرد این حوزه را م یتوان دستیـابی بـه سواد فرهنگی و هویت بخشی، ایجاد شوق و نشاط، درک و بیـان احساسات و معانی و ابراز وجود بـه زبان هنر، پرورش حواس، ذوق زیباشناسی، قدرت تخیل، خلاقیت، قدرشناسی از زیبای یـها و مـیراث فرهنگی و در نـهایت دستیـابی بـه بصیرت فرهنگی عنوان کرد. قلمرو حوزه: قلمرو حوزه فرهنگ و هنر شامل درک اید ههای هنری، فرآیندها و مـهارتهای هنری، ابراز هنری و مـیراث فرهنگی درون دو عرصه عملی )تولید اثر بر پای ه الفبا و قواعد ترکیب( و نظری )درک اثر بر پای ه زیباشناسی، تاریخ فرهنگ و هنر، تجزیـه و تحلیل و نقد آثار فرهنگی و هنری ( است.
رمزگشایی و رمزگذاری پدید هها درون قالب های هنری شامل دو فرایند کشف معنا )درک و دریـافت اثر( و خلق معنا )تولید اثر( است. دس تیـابی بـه سواد فرهنگی و مـیان فرهنگی به منظور درک ارتباط فرهن گها، اقوام و ملی تها درون سطح ملی و جهانی و ارتباط خرده فرهن گها با فرهنگ معیـار، تمایز فرهنگ مدرن و سنتی، بخشی از قلمرو محتوایی این حوز ه یـادگیری است. جهت گیری کلی این حوزه درون سازماندهی محتوا و آموزش، «تربیت هنری » با تأکید بر دست یـابی بـه بصیرت فرهنگی است. تربیت هنری زمـین ه درک زیبای یـها و نظم هستی کـه یکی از را ههای شناخت خداوند و قدرشناسی نسبت بـه زیبای یـها و خالق آ نـهاست را فراهم مـی کند.
سازماندهی فعالی تها درون قالب رویکرد تربیت هنری موجب درک زیبای یـهای طبیعت، محیط زندگی وآثار فرهنگی هنری، تقویت حواس، تخیل، تفکر، توان درک معانی آشکار و پنـهان و غنا بخشیدن بـه ادراک حسی و عاطفی مـی شود. جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: سازماندهی محتوا درون این حوز ه که تا پایـان دوره آموزش عمومـی مبتنی بر تربیت هنری و در دوره متوسطه دوم موضوع محور است. همچنین سازماندهی محتوا بـه صورت چند رشته ای و متناسب با نیـازهای فردی و اجتماعی متربیـان انجام م یشود. تربیت فرهنگی و هنری درون سال های آغازین تحصیل بـه صورت آموزش غیرمستقیم انجام مـی‌گیرد و به تدریج متناسب با دوره تحصیلی و رشته‌های هنری از روشـهای آموزش مستقیم بهر هگیری مـیکند.
در فرایند فعالی تهای یـادگیری و تولید اثرهنری، با ایجاد شرایط تصمـی مگیری و حل مسئله، مـهارت رویـارویی با مسائل و مشکلات، درک صحیح رویدادها و پدید هها با تکیـه بر عواطف، امکان ابراز احساسات، افکار، اید هها، دریـافت های شخصی، پرورش قوّهٔ خیـال )تخیل(، خلاقیت و وجه فردی دانش‌آموز، از طریق بـه کارگیری حواس مختلف درون قال بهای متنوع هنری فراهم مـی شود. بصیرت فرهنگی و تربیت هنری رویکردی فرابرنامـه درسی بوده و روح حاکم بر کل نظام آموزشی هست و استفاده از ظرفیت هم ه حوزههای تربیت و یـادگیری، خصوصاً علوم انسانی و مطالعات اجتماعی و زبان و ادبیـات فارسی را طلب مـی نماید.
حوزه تربیت و یـادگیری سلامت و تربیت بدنی
حوز ه سلامت و تربیت بدنی بـه دنبال برقراری سلامت کامل جسمـی و روانی دانش‌آموزان بـه عنوان امانت الهی و بکارگیری روشـهای درست انجام فعالیت جسمانی، ارتقای توانای یـهای بدنی و حرکتی، تبیین روشـهای تفریحی سالم و ترویج بهداشت و اصول سالم زیستن و پیشگیری از ایجاد بیماری و اختلال و معلولی تهای اندامـی و توانمندسازی افراد درون تسلط بر رفتار خود و حفظ سلامت است. ضرورت و کارکرد حوزه: درون آموز ههای اسلامـی، بدن انسان هدیـه و امانتی الهی به منظور تکامل روح محسوب م یشود. حفظ بدن از خطرها، آسی بها، تقویت جسمانی و برقراری سلامت، تکلیف دینی و الهی م یباشد و در کلام معصومـین علیـه مالسلام نیز بر این حقیقت تأکید شده است. سلامت و تربیت بدنی بـه عنوان عاملی اساسی و مؤثر درون توسع ه فر دی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و اقتصا دی هست و ابزاری ضرو ری برا ی رشد و پرورش انسا نـهایی سالم و توانمند جهت دس تیـابی بـه ابعادی از حیـات طیبه است.ب صلاحیت های اساسی این حوزه، دانش‌آموزان را قادر مـیسازد که تا ظرفیت های جسمـی، روحی و روانی خود را بشناسند، بـه آن اعتماد کنند و در جهت پرورش آن کوشا باشند.
این آموز هها بـه دانش‌آموزان کمک مـیکند کـه در قبال بهداشت و سلامتی خود مسئولیت بپذ یرند و به نقش خود درون تضمـین سلامت جسمـی و روانی و نشاط فر دی و اجتماعی، بـه خصوص سلامت خانواده اعتقاد داشته باشند. دانش‌آموزان درون خلال ورزش و فعالی تها ی بدنی یـاد م یگیرند چگونـه درون قالب گروهی کار کنند، اعتماد بـه نفس خود را افز ایش دهند، به منظور اوقات فراغت خود برنامـه‌ریزی کنند، خطرکنند، درون مسا ئل درگیر شوند و به کمک دیگران مس ائل را حل کنند. سلامت و بهداشت موجب رفاه کامل جسمـی، روانی، اجتماعی، معنوی و پیشگیری از ایجاد بیماری و ضایعات و معلولی تهای جسمـی، حسی، حرکتی، و موجب توانمندسازی فرد درون تسلط بر رفتار و حفظ سلامت خود و پیشگیری از کردارهای پرخطر و بهبود زندگی دانش‌آموزان مـی شود.
قلمرو حوزه: بهداشت و سلامت، ورزش و تربیت بدنی و تفریحات سالم بـه عنوان موضوعات همبست ه یک حوزه شناخته شده اند و اه مشترک بسیـاری دارند. توجه بـه سطح کیفی زندگی و رشد و تکامل فرد، اصول صحیح تغذیـه، رعایت آداب بهداشتی وب مـهارت های ایمنی از مـه مترین اه این حوزه م یباشد. این حوزه تربیت و یـادگیری دارای دو زیر حوزه اصلی «سلامت و بهداشت » و «تربیت بدنی، ورزش و تفریحات سالم » مـی باشد کـه شامل موارد زیر است: مـهارتهای حرکتی و آمادگی جسمانی؛ باز یـها و رشته‌های ورزشی؛ تفریحات سالم؛ اصول تغ ذی ه سالم و متوازن؛ ایمنی و پیشگیری از آسی بهای فردی و جمعی درون ابعاد و شرایط مختلف؛ مـهارتهای زیستی و بهداشت فردی و عمومـی؛ نظام مراقبت از سلامت جسمانی و روانی با تأکید بر سلامت فرد، خانواده و اجتماع؛ بهداشت بلوغ و سلامت نوجوانی. جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: درون سازماندهی محتوای این حوزه درون کلیـه دوره های تحصیلی حتما ابعاد جسمانی، عقلانی، اجتماعی، روانی و معنوی بـه صورت تلفیقی مورد توجه قرار گیرد. درون دوره متوسطه دوم، سازماندهی محتوا درون شاخ ه فنی و حرفه ای موضوع محور و براساس رشته های ورزشی خواهد بود.
حوزه تربیت و یـادگیری کار و فن آوری
حوزه کار و فن آوری شاملب مـهار ته ای عملی به منظور زندگی کارآمد و بهر ه ور وب ش ایستگ یـه ای مرتبط با فنّاوری و علوم وابسته، بـه ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات، جهت تربیت فناورانـه و زندگی سالم درون فضای مجازی و نیز آمادگی ورود بـه حرفه و شغل درون بخ شـها ی مختلف اقتصادی و زندگی اجتماعی است.
ضرورت و کارکرد حوزه:با توجه بـه آموزه های اسلامـی، کار و اشتغال از ارزش تربیتی برخوردار هست و انسان از طریق کار، نفس سرکش را رام کرده و شخصیت وجودی خویش را صیقل داده، هویت خویش را تثبیت کرده و زمـین ه ارتقاء وجودی خویش را مـهیـا و امکانب روزی حلال و پاسخگویی بـه نیـاز های جامعه را فراهم مـی آورد. آموزش فنّاوری، کار و مـهارت آموزی، باعث پیشرفت فردی، افزایش بهره وری، مشارکت درون زندگی اجتماعی و اقتصادی، کاهش فقر، افزایش درآمد و توسعه یـافتگی خواهد شد. قلمرو حوزه: قلمرو این حوزه شامل چهار دسته شایستگی است: ۱ شایستگیـهای محوری غیر فنی دنیـای کار؛ ۲ شایستگیـهای پایـه فنی مورد نیـاز نیروی کار حرف و مشاغل گوناگون؛ ۳ شایستگیـهای مربوط بـه فناوری اطلاعات و ارتباطات؛
۴ شایستگیـهای مربوط بـه یـادگیری مادام العمر فنی و حرفه ای. جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: شایستگی‌های این حوزه درون دوره آموزش عمومـی بـه صورت عینی، تجربی و عمدتاً درون هم تنیده با دیگر حوزههای تربیت و یـادگیری و از طریق تجربه درون محی طهای یـادگیری واقعی و متنوعب خواهد شد و زمـینـه هدایت دانش‌آموزان را با توجه بـه علایق و توانای یـه ایشان درون مسیرهای تحصیلی، حرفه ای و شغلی فراهم مـیکند. درون تدوین فعالیت‌های یـادگیری این حوزه درون کلی ه دوره های تحصیلی، دیدگاه فناورانـه حاکم خواهد بود. درون پای ههای اول که تا سوم دوره ابتد ایی مـهارت های مربوط بـه کار بـه صورت تلفیقی با سایر حوزه های یـادگیری ارائه مـی شود. درون پای ههای چهارم که تا ششم دوره ابتدایی و دوره متوسطه اول مـهارتهای مربوط بـه کار درون قالب پروژ ه و بر اساس نیـازها، استعدادها، علایق و موقعی تهای محلی تعریف و به صورت عملی اجرا خواهد شد. فناوری اطلاعات و ارتباطات علاوه بر تلفیق با سایر حوزههای یـادگیری مـی تواند بـه صورت مستقل ارائه شود.
سازماندهی محتوا درون دور ه متوسطه دوم بـه صورت زیر خواهد بود: گروه اوّل: درون این گروه دانش‌آموزان قادر خواهند بود بعد از پایـان دور ه متوسطه جذب دنیـای کار شوند. حرف ههای انتخابی با توجه بـه زمان آموزش و دیگر عوامل درون سطوح یک یـا دو مـهارتی ۱ تعریف مـی شوند. مراکز یـادگیری درون اجرای این آموز شـها م یتوانند خارج از مدرسه و با مشارکت بخش دولتی و غیر دولتی تشکیل شوند. نیـازهای منطقه ای حتما در طراحی و تدوین این گروه از برنامـه درسی لحاظ شوند. گروه دوم: درون این گروه دانش‌آموزان قادر خواهند بود بعد از پایـان دوره کاردانی جذب دنیـای کار شوند. حرفه های انتخابی با توجه بـه زمان آموزش و دیگر عوامل، درون سطوح دو یـا سه مـهارتی تعریف مـی شوند.
در این گروه بین شایستگی‌های گروه های اصلی حرفه و شایستگ یـهای حرف ههای انتخاب شده، تعادل برقرار است. مراکز یـادگیری درون این نوع آموزش ها متنوع است. برنامـه‌ریزی درسی این گروه و اجرای آن با مشارکت آموزش و پرورش و وزارت علوم،تحقیقات و فناوری انجام مـی شود. ۳ گروه سوم: درون این گروه، برنام ه درسی دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری حتما به گونـه ای طراحی شود کـه هردانش‌آموز درون پایـان دوره متوسطه دوم، درون یکی از فعالی تهای فنی و حرفه ای ساده متناسب با نیـازها و علایق خود مـهارت کافی عملی راب کرده باشدو این امر درون ارزشیـابی پیشرفت تحصیلی بـه عنوان یک معیـار لحاظ گردد. گروه بزرگ حرف ههای انتخابی با توجه بـه زمان آموزش و دیگر عوامل درون سطوح سه یـا چهار مـهارتی قرار دارند.
حوزه تربیت و یـادگیری علوم انسانی و مطالعات اجتماعی
حوز ه تربیت و یـادگیری علوم انسانی و مطالعات اجتماعی بـه مطالع ه کن شـها و تعاملات انسانی و توانایی ایجاد رابطه مثبت و سازنده با خلق حول محور رابطه با خدا؛ درک موقعیت و فراموقعیت و عناصر آن درون ابعاد مختلف )زمان، مکان، عوامل طبیعی و اجتماعی( و سنت های الهی حاکم بر فرد و جامعه م یپردازد؛ و در پی تقویت و پرورش کن شـهای مطلوب، متناسب با نظام معیـار اسلامـی است. ضرورت و کارکرد حوزه: زندگی توحیدی نیـازمند درک سن تهای الهی، مطالعه محیط طبیعی و انسانی )سیر درون آفاق و انفس(، احساس همدلی، نوع دوستی و احترام نسبت بـه دیگران و کنترل هیجانات و احساسات بـه هنگام قرارگرفتن درون موقعی تهای واقعی و چالش برانگیز )خانوادگی، اجتماعی، بی نالمللی( است. حصول تربیت متعالی درون گرو رابطه و تعامل متقابل فرد و جامعه است.
آموزش های این حوزه برخاسته از فرهنگ و تاریخ جامعه، درون خدمت هویت تاریخی و فرهنگی آن م یباشد و بسترهای لازم به منظور تحقق عدالت و پیشرفت را فراهم مـی آورد. دانش‌آموزان نیـاز دارند درون آموزش های مدرسه ای فرصت‌هایی به منظور به چالش کشیدن اید ههای خود و دیگران درون خصوص مسایل اجتماعی درون سطح محلی، ملی و جهانی درون اختیـار داشته باشند که تا از این طریق روحی ه حقیقت جویی، عدال تخواهی، حق طلبی، تکلی فمداری، دعوتگری، مذاکره، انصاف، و نوع دوستی و پذیرفتن مسئولیت الهی خود درون قبال نوع بشر، خصوصاً محرومان و مستضعفان را پرورش دهند. آنان حتما بتوانند ویژگی‌های تمدن و فرهنگ ایرانی اسلامـی و تأثیر آن درون توسعه جامعه بشری را درک کرده و نقش خود را درون جهان امروز به منظور حفظ و ارتقا موقعیت و جایگاه ایران درون بین کشورهای منطقه و در سطح جهان بشناسند.
آموزش تعامل مسئولانـه با جامعه و مسائل آن و نیز ارتقای شایستگی‌ها به منظور اصلاح دین مداران ه مسائل زندگی فردی و جمعی از کارکردهای مـهم این حوزه هست قلمرو حوزه: قلمرو این حوزه شامل: درک موقعیت و ابعاد آن درون بعد زمان )گذشته، حال، آینده(، مکان )خانـه، محله، شـهر، کشور، زمـین، کیـهان(، عوامل طبیعی)محیط طبیعی، محیط زیست(، عوامل اجتماعی) ساختارها و نـهادهای اجتماعی، هنجارها، رفتارها و روابط انسانی، قراردادها( و تعامل آ نـها؛ آمایش سرزمـین؛ درک چگونگی حاکمـیت سن تهای الهی بر زندگی انسان درون طول تاریخ وب مـهارت های اجتماعی)مـهارت درون فعالی تهای گروهی، توسع ه روابط انسانی بردباری، وفاق و همدلی و مسالمت جویی، نوع دوستی و... رعایت حقوق و انجام تکالیف( و اقتصادی )مـهارتهای اقتصادی، صرفه اقتصادی، داد وستد، تولید، توزیع، مصرف و قناعت( بـه عنوان یک عضو مسئول جامعه ایران اسلامـی مـیباشد.
جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: شایستگی‌های مورد انتظار که تا پایـان دوره آموزش عمومـی درون قالب تجربیـات یـادگیری تلفیقی ارائه مـی شود و فرصت درک مفهوم موقعیت درون ابعاد مختلف آن را فراهم مـیکند. همچنین دانش‌آموزان توانایی لازم به منظور مشارکت آزادانـه و آگاهانـه درون فعالی تهای اجتماعی راب م یکنند. این شیو ه سازماندهی محتوا، فرصت‌هایی را برایب تجربیـات دست اول درون سطح کلاس درس، مدرسه و جامع ه محلی درون اختیـار مدارس و مربیـان قرار مـی دهد. دانش‌آموزان ضمن روبرو شدن با موقعی تهای واقعی و چالش برانگیز توانایی لازم به منظور حل مسایل واقعی زندگی فردی و اجتماعی و دست یـابی بـه مرتب های از عقلانیت اجتماعی راب م یکنند. آموزش درون دور ه متوسطه دوم بـه موقعیت‌های واقعی زندگی نزدی کتر بوده و فرص تهای بیشتری را به منظور مشارکت درون فعالی تهای اجتماعی، درون اختیـار دانش‌آموزان قرار مـی دهد.
در این دوره ضمن تأکید بر پرورش مـهارتهای کار گروهی و شرکت درون ارائ ه خدمات اجتماعی بر حسب ورود دانش‌آموزان بـه شاخ ه نظری و گرایش/ رشته علوم انسانی، محتوا جنبه نیم ه تخصصی پیدا مـی کند. فرایند یـاددهی یـادگیری مبتنی بر پرسشگری نقادانـه و استدلالی و استفاده از روش های کاوشگری بـه شیوه مشارکتی، پژوهش مشارکتی، پروژه، مطالع ه موردی، مطالعه کتابخانـه ای اسنادی، موقعی تهای واقعی)برنام هریزی، تأمـین منابع به منظور ارائه خدمات اجتماعی بـه گروه های نیـازمند( و مشارکت درون فعالیت‌های جمعی درون سطح جامعه) اردوهای عمرانی، خدماتی، پژوهشی( از روشـهای موردتأکید این حوز ه یـادگیری است.
حوزه تربیت و یـادگیری ریـاضیـات
ریـاضیـات ریشـه درون قوه تعقل انسانی و نقشی مؤثر درون درک قانونمندی طبیعت دارد. ریـاضیـات بـه عنوان علم مطالع ه الگوها و ارتباطات، هنری دارای نظم و برخوردار از سازگاری درونی، زبانی دقیق به منظور تعریف دقیق اصطلاحات و نمادها و ابزارکار درون بسیـاری از علوم و حرف هها تعریف شده است. ضرورت و کارکرد حوزه: ر یـاضیـات و کاربردهای آن بخشی از زندگی روزانـه و در جهت حل مشکلات زندگی درون حوزههای مختلف ب هشمار مـی آید کـه دارای کاربردهای وسیع د ر فعالی تهای متفاوت انسانی است. ریـاضیـات، موجب تربیت افرادی خواهد شد کـه در برخورد با مس ائل بتوانند بـه طور منطقی استدلال کنند، قدرت تج زیـه و انتزاع داشته باشند و درباره پ دید ههای پیرامونی تئور یـهای جامع بسازند. وجه مـهم ریـاضی توانمند سازی انسان به منظور توصیف دقیق موقعی تهای پیچیده، پیش بینی و کنترل وضعی تهای ممکن مادی طبیعی، اقتصادی، اجتماعی است. بنابراین، توانایی بـه کارگیری ریـاضی درون حل مسائل روزمره و انتزاعی، از اه اساسی آموزش ریـاضی م یباشد.
قلمرو حوزه: قلمرو حوز ه آموزش ریـاضیـات از یک سو، درک مفاهیم ریـاضی شامل: اعداد و محاسبات عددی؛ جبر و نم ایش نما دین )الگوها، رابطه ها و تابع ها(؛ هندسه و انداز هگیری؛ داد هها، آمار و احتمال است. از سوی دیگر، درون این حوزه دانش‌آموزان حتما با فرآیندهای ریـاضی نظیر حل مسئله و به کارگیری استراتژ یـهای حل مسئله، مدل سا زی )مسائل واقعی و پدید هها(، استدلال، تفکر نقاد و استدلال منطقی )تعمـیم دادن، پی شبینی، فرضی هسازی، حدسیـه سازی و آزمودن حدسی هها، توضیح و تبیین جوا بها/ تأیید و تصدیق جوا بها، دسته بندی ، مقایسه ، ب هکارگیری الگوها(؛ تفکر تجسمـی یـا دیداری و تفکر خلّق )استدلال فضایی، حل مسئل ههای غیرمعمول، الگوهای تجسمـی، تولید مسئله درون قالب داستانی و بافت واقعی و تخیلی(، اتصال و پیوندهای موضوعی و مفهومـی ریـاضی، گفتمان ریـاضی )فرهنگی و ارتباطی خواندن و نوشتن ریـاضی(، تصمـی مگی ری و تصمـی مسا زی، تخمـین زدن، و دقت یـافتن آشنا شده و در آ نـها مـهارت یـابند.
فنّاوری درون ریـاضیـات و کاربردهای آن )حسابگرها و رایـان هها، نرم افزارهای رایـانـه ای( از نکات مورد تأکید درون استفاده از فنّاور یـهای نوین درون ریـاضیـات است. فرهنگ و تمدن ایران و اسلام از طریق شرح خدمات دانشمندان و ریـاضیدانان ایرانی و نقش آنان درون تاریخ ریـاضی بخشی از محتوای این حوزه را تشکیل مـی دهد.
جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: ریـاضیـات از نظر ماهیت، علمـی مجرد است، ولی بستر رشد و توسعه آن، مشاهده و توصیف و تجزیـه و تحلیل محیط پیرامونی است. درون ریـاضیـات مدرسه ای، فعالی تهای آموزشی ب اید برخاسته از ریـاضیـات محیط پیرامون باشد و به دانش‌آموزان کمک کند که تا مفاهیم و گزار هها ی ریـاضی را درون محیط پیرامونی خود مشاهده، تجزیـه و تحلیل و درک کنند و بر ای مفاهیم ریـاضی درون محیط پیرامونی تعبیرها ی گوناگون بـه دست آورند. این امر، امکان درک شـهو دی آنان کـه راهنم ای عمل ریـاضیدانان هست را تقو یت مـیکند.
بحث شـهود، درون ریـاضیـات مدرس های بسیـار اساسی است. یـادگیری عمـیق مفاهیم ریـاضی وقتی رخ مـی دهد کـه دانش‌آموزان خودشان درون طی حل یک مسئله قابل توجه بـه آن مفاهیم رسیده باشند و خودشان آن مفاهیم را ساخته باشند. این عمل مشابه یک پژوهش درون ریـاضی است. بنابراین، درون فرایند یـاددهی یـادگیری ریـاضی، دانش‌آموزان یـاد م یگیرند کـه چگونـه مفاهیم جدید رخ م یدهد، چگونـه حتما آن ها را نامگذاری کرد و چگونـه مـی توان با آ نـها کار کرد و آ نـها را تعمـیم داد. که تا پایـان دور ه آموزش عمومـی موضوعات محتوایی این حوزه براساس تلفیقی از شبک ههای مفهومـی و مـهارتی، سازمان دهی م یشود و در دوره متوسطه دوم برحسب رشته های تحصیلی درون قالب موضو عهای محوری با جه تگیری نظری یـا کاربردی ارائه خواهد شد.
حوزه تربیت و یـادگیری علوم تجربی
علم تجربی حاصل تلاش انسان به منظور درک دنیـای اطراف، و دانشی آزمودنی هست که با ظهور شواهد و دلایل جدید درون معرض تغییر قرار گرفته و از گستر ه وسیعی از روش های تحقیق بهره مـی برد. علوم تجربی هم درون مرحل ه تکوین و شک لگیری چارچو بهای مفهومـی و هم درون عرصه چگونگی کاربرد و عمل و تصرف درون طبیعت درون بستر گستر ه دیگر حوزههای معرفتی بشر شکل مـی‌گیرد و نشو و نما مـیکند. از این رو، تعاملی انکارناپذیر با فلسفه، باورها و ارز شـهای پذیرفته شد ه فرد و جامعه دارد. با توجه بـه جه تگیری های این برنامـه، علم تجربی حاصل کوشش انسان به منظور درک واقعیت های هستی و کشف فعل خداوند است.
ضرورت و کارکرد حوزه: پرورش علمـی دانش‌آموزان و برخوردار شدن ایشان از سواد علمـی فنّاورانـه درون بُعد شخصی و فردی از لازمـه های زندگی سالم و موفقی تآمـیز، و در بُعد اجتماعی لازم ه بقای عزت مدار و توسع ه پایدار ایران اسلامـی است، از این رو، رشد و ارتقاء توان مند یـها و شایستگ یـهای دانش‌آموزان درون عرص ه علوم تجربی بـه شناخت و استفاده مسئولانـه از طبیعت بـه مثابه بخشی از خلقت الهی با هدف تکریم، آبادانی و آموختن از آن به منظور ایفای نقش سازنده درون ارتقاء سطح زندگی فردی، خانوادگی، ملّی و جهانی مـی انجامد.
آموزش علوم تجربی از یک سو، درون ایجاد بصیرت و بینش عمـیق نسبت بـه درک دنیـای اطراف و زمـین هسازی به منظور تعظیم خالق متعال از طریق فهم عظمت خلقت ضرورت دارد، و از سوی دیگر با عنایت بـه وابستگی روزافزون ابعاد گوناگون زندگی انسان بـه یـافت هها و فراورده های علمـی فنّاورانـه ضروری مـی‌نماید. از این رو، اگرچه پرورش سواد علمـی فنّاورانـه محور مشترک تمامـی برنام ههای آموزش علوم بـه شمار م یآید، ولی براساس مبانی تربیت اسلامـی، علاوه بر این محور، تعمـیق و تعالی نگرش توحیدی و دس تیـابی بـه درک غایتمند از خلقت و به عبارتی باز کشف وکشف رمز و رازههای مادی هستی، از محورهای مـهم تربیت علمـی است.
قلمرو حوزه: حوز ه یـادگیری علوم تجربی شامل مطالعه فرایندهای حیـاتی و موجودات، زمـین و پیرامون آن، تغییرات ماده و انرژی، طبیعت و مواد فراوری شده، علوم درون اجتماع، علوم درون زندگی روزانـه و تاریخ علم درون ایران و اسلام است. تربیت علمـی فنّاورانـه تنـها آموزش یـافت هها و فرآورد ههای علمـی یـا بـه عبارت دیگر تنـها مفاهیم و دانش علمـی را دربر نمـی‌گیرد؛ بلکه فرایندهای علمـی و روش عل مآموزی هم چون مـهارت های فرایندی )مشاهده، جم عآوری اطلاعات، انداز هگیری، تفسیر یـافت هها، فرضیـه و مد لسازی، پیش بینی، طراحی تحقیق و برقراری ارتباط( و مـهارتهای پیچیده تفکر را نیز مورد توجه قرارم یدهد. ه مچنین نگر شـهای ناشی از علم، بخصوص بـه محیط زیست، و نگر شـهای ناظر بـه علم و فنّاوری از اجزای جدایی ناپذیر فعالیت‌های علمـی فنّاورانـه هست و دریچ های به منظور ورود مبانی فلسفی پذیرفته شده را فراهم مـی کند.
جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: با عنایت بـه پذیرش اصل همـه جانب هنگری و براساس رویکرد تلفیق درون هم ه حوزه های یـادگیری، پرورش علمـی با اتخاذ روشـهایی کـه با تلفیق نظر و عمل سازگاری دارند بـه پرورش مـهارتهای فرایندی علمـی م یپردازد و به انتقال فراورد ههای دانش اکتفا نمـی‌کند. بر این اساس یـادگیرنده درون محور تمامـی فعالی تهای یـادگیری قرار مـی‌گیرد و آموختن روش و مسیرب علم، آگاهی و توانایی، یکی از اه اصلی آموزش تلقی م یشود. این امر درون مسیری رشدیـابنده و تعالی جو، زمـین هساز پرورش انواع تفکر م یشود و خودیـادگیری، ژرف اندیشی و تعالی جویی درون دانش‌آموزان را مـیسر مـیسازد.
ایجاد ارتباط بین آموزه های علمـی و زندگی واقعی و مرتبط ساختن محتوای یـادگیری با کاربردهای احتمالی آن بـه معنادار شدن یـادگیری وب علم مفید، سودمند و هد فدار به منظور دانش‌آموزان، منجر م یشود. این امر بـه پرورش انسا نـهایی مسئولی تپذیر، متفکر و خلاق مدد مـی رساند. سازماندهی محتوای این حوزه که تا پایـان دور ه آموزش عمومـی بـه صورت تلفیقی هست و درون دوره متوسطه دوم بر حسب رشته‌های تحصیلی درون قالب موضوع های محوری با جه تگیری نظری یـا کاربردی ارائه خواهد شد.
حوزه تربیت و یـادگیری زبانـهای خارجی
آموزش زبان‌های خارجی بستر مناسبی را به منظور درک، دریـافت،تعاملات فرهنگی وانتقال دستاوردهای دانش بشری درون قال بهای متنوع زبانی بـه صورت شفاهی، دیداری، و نوشتاری، به منظور مقاصد و مخاطبان گوناگون درون چارچوب نظام معیـار اسلامـی فراهم مـی کند. ضرورت و کارکرد حوزه: از آن جا کـه مراودات اجتماعی تحت تأثیر تعاملات جوامع بشری و رشد فنّاوری توسعه پیدا کرده و این دامنـه هر روز افزایش پیدا مـیکند، به منظور برقراری ارتباط سازنده و آگاهانـه ضروری هست دانش‌آموزان علاوه بر زبان مادری کـه به آنان امکان تعامل درون سطح روابط مـیان فردی )خانوادگی، محلی و ملی( را م یدهد، توانایی برقراری ارتباط با سایر جوامع و دستاوردهای بشری را درون سطح منطق های و جهانی دارا باشند. آموزش زبان خارجی علاوه بر کارکرد ارتباط مـیان فردی و بین فرهنگی، درون توسعه اقتصادی مانند صنعت گردشگری، تجارت، فن آوری، توسع ه علم، و هوشیـاری اجتماعی سیـاسی مؤثر است.
قلمرو حوزه: آموزش زبان بر توانایی ارتباطی و حل مسئله تأکید دارد بـه گون های کـه فرد بعد از آموزش قادر بـه ایجاد ارتباط با استفاده از تمامـی مـهارتهای چهارگان ه زبانی )گو ش، سخن گفتن، خواندن، و نوشتن( به منظور دریـافت و انتقال معنا گردد. برنامـه درسی آموزش زبان حتما دانش‌آموزان را با پیکره زبانی، وا ژگان و ساخت های مورد نیـاز به منظور برقراری ارتباط مؤثر و سازنده درون سطح جهانی آشنا سازد. آموزش زبان های خارجی از ابتدای دور ه متوسطه اول آغاز م یشود و هدف آن آموزش چهار مـهارت زبانی و آشناسازی دانش‌آموزان با مـهارت های ارتباطی درون چارچوب جه تگیری های کلی مورد نظر خواهد بود. درون دوره متوسطه دوم، دانش‌آموزان حتما بتوانند مت نـهایی درون حد متوسط را بخوانند و مفاهیم آ نـها را دریـابند.
در ضمن توانایی نوشتن، درون حد یک مقال ه کوتاه، بـه زبان خارجی نیز درون آ نـها تقویت شود و از توانائی های لازم به منظور استفاده از منابع درون حد متوسط و برقراری ارتباط بـه یکی از زبان‌های خارجی را داشته باشند. آموزش بـه یکی از زبان های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و یـا سایر زبان‌هایی کـه شورای عالی آموزش و پرورش تصویب کند ارائه خواهد شد.
جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: آموزش زبان‌های خارجی حتما از دائر ه تنگِ نظری هها، رویکردها و روشـهای تدوین شده درون جهان فراتر رود و به عنوان بستری به منظور تقویت فرهنگ ملی و باورها و ارز شـهای خودی درون نظر گرفته شود. رویکرد آموزش زبان‌های خارجی، رویکرد ارتباطی فعال و خودباورانـه است. درون سطوح آغازین آموزش، محتوای آموزشی پیرامون موضوعات بوم ی و نیـازهای یـادگیرنده چون بهداشت و سلامت، زندگی روزمره، محیط اطراف و ارز شـها و فرهنگ جامعه درون قال بهای جذاب انتخاب و سازما ندهی مـی شود و در سطوح بالاتر انتخاب و سازماندهی محتوای این حوزه بـه سمت کارکردهای فرهنگی، علمـی، اقتصادی، سیـاسی و... متناسب با متون آموزشی سایر حوزه های یـادگیری و در جهت تعمـیق آن ها خواهد بود. درون پایـان دوره متوسطه دوم دانش‌آموزان حتما توانایی خواندن و درک متون ساده تخصصی و نوشتن مقاله راکسب کنند. درون دوره متوسطه دوم گسترش دامنـه واژگان رشته‌های تخصصی بـه درک بهتر متون و برقراری ارتباط علمـی کمک مـی کند.
حوزه تربیت و یـادگیری آداب و مـهارتهای زندگی و بنیـان خانواده
برای دستیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه، آموزش های مرتبط با آداب و مـهارتهای زندگی و خانواده بـه عنوان فرصتی به منظور ب هکارگیری آموخت هها درون موقعیت‌های واقعی زندگی و متناسب با تفاوت های فردی و شرایط و مقتضیـات محلی، وظیف ه آماده فرد به منظور ورود آگاهانـه و مسئولانـه بـه زندگی خانوادگی و اجتماعی را بر عهده دارد. آداب و مـهارتهای زندگی مکمل یکدیگر و هر دو بـه دنبال آموزش سبک و آیین زندگ یـاند. بدین جهت نباید مرزی بین این دو ترسیم کرد. ضرورت و کارکرد حوزه: درون جامع ه امروز افراد به منظور حفظ و عمل بـه باورها و ارز شـهای دینی اخلاقی، بـه الگوها، دانش و مـهارت‌هایی نیـاز دارند کـه به آ نـها درون برقراری ارتباط سازنده درون چهار عرصه )ارتباط با خود، خدا، خلق، خلقت( کمک کند. انسا نـها آن گونـه زندگی مـی کنند کـه مـی اندیشند. باورها، گرایش ها و افکار آدمـیان درون سبحوه زندگی ایشان تأثیر دارد. آموزش های این حوزه مـی تواند بـه یکپارچه شدن یـادگیری و سامان ارتباط های انسانی و تعمـیم آن بـه موقعی تهای جدید کمک کند.
قلمرو حوزه: آموزش آداب و مـهارتهای زندگی، شایستگ یـهای لازم به منظور خود مدیریتی دانش‌آموزان درون ادار ه امور روزمر ه زندگی شامل: آداب معاشرت،آداب معیشت، مدیریت زمان، کارکرد، وظایف و مـهارت های خانوادگی، آمادگی به منظور تشکیل خانواده و ایفای نقش والدینی، مدیریت رفتارهای هیجانی و تربیت عاطفی، مدیریت اوقات فراغت، خودآگاهی، مـهارتهای تحصیلی و مطالعه، آداب زندگی درون محیط مجازی، هوی تیـابی، ارتباط مؤثر، مراقبت از محیط زیست، مدیریت بحران و خطر، مـهارت کار با دیگران و مـهارتهای پند غیر عامل و آمادگی دفاعی را فراهم مـی کند.
جهت‌گیری‌های کلی درون سازماندهی محتوا و آموزش حوزه: انتخاب و سازماندهی فعالیت‌های یـادگیری به منظور آموزش آداب و مـهارت های زندگی تابع شرایط و مقتضیـات فرهنگی دانش‌آموزان است. از این رو، ضروری هست آموزش از متن زندگی و در متن زندگی رخ دهد. تدارک فرصت‌های تربیتی کـه در آن دانش‌آموزان بتوانند بهب تجربه درون موقعیت‌های واقعی زندگی )به صورت فردی و گروهی( دست یـابند جهت گیری اصلی درون آموزش مـهارت‌هاست. برگزاری اردوهای علمـی، فرهنگی، زیـارتی، شبی هسازی موقعیت‌های مرجع، توجه بـه شیو ههای آموزش انفرادی، غیرمستقیم و تجربی از این جمله است. سازماندهی محتوای فعالی تهای یـادگیری این حوزه بـه تناسب نیـاز و شرایط دوره های تحصیلی و با توجه بـه زمـینـه های آموزش که تا پایـان دوره آموزش عمومـی بـه صورت تلفیقی درون سایر دروس خواهد بود.
۹ اصول حاکم بر انتخاب راهبردهای یـاددهی یـادگیری
راهبردهای یـاددهی یـادگیری حتما بتواند بستر لازم را به منظور تحقق اه برنامـه درسی و تربیتی درون راستای شکوفایی فطرت و دستیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه تدارک ببیند. به منظور تحقق این مـهم علاوه بر اصول ناظر بر برنامـه‌های درسی و تربیتی، اصول حاکم بر انتخاب راهبردهای یـاددهی یـادگیری بـه شرح زیرخواهد بود:
۱ ۹ امکان درک و تفسیر پدیده ها، وقایع، و روابط را درموقعیت‌های واقعی زندگی تدارک ببیند، بـه گونـه ای کـه شرایط را به منظور درک و تصمـیم‌گیری درون مورد مسایلی کـه دانش‌آموزان درون موقعیت‌های مختلف با آن مواجه مـی شوند با رعایت نظام معیـار اسلامـی فراهم کند.
۲ ۹ انگیزه دانش‌آموزان را از طریق کاوشگری درون تلاش مداوم به منظور یـافتن پاسخ پرسش هایی درباره پدیده ها، وقایع وروابط آن ها شکوفا و تقویت کند.
۳ ۹ امکان درک و تفسیر قوانین کلی حاکم بر هستی و رابطه های علت ومعلولی یـا وابستگی پدیده ها را همراه با افزایش بصیرت درون دانش‌آموزان فراهم کند.
۴ ۹ فرصت‌هایی را تدارک ببیند کـه شایستگی‌هایب شده درون فواصل زمانی توسط دانش‌آموز مرور و تصمـیماتی به منظور تعدیل، بازنگری یـا ادامـه مسیر یـادگیری توسط او اخذ شود.
۵ ۹ فرصت لازم به منظور پیوند نظر و عمل، تلفیق دانش و تجربیـات پیشین با یـادگیری های جدید را بـه صورت یکپارچه و معنادار جهت تحقق ظرفیت های وجودی دانش‌آموزان و توسعه شایستگی‌ها فراهم کند.
۶ ۹ با بهره‌مندی فزونتر از روش های فعال، خلاق و تعالی بخش ۱و با سازمان دهی نو آورانـه و خلاق فرآیند جمع آوری و انباشت حقایق، زمـینـه ساختن علم و معرفت را فراهم نماید.
۷ ۹ صرفاً بـه انتقال دانش محدود نشده بلکه زمـینـه تولید علم از سوی دانش‌آموزان را با تأکید بر مشارکت آنان درون مفهوم، تدارک ببیند.
۸ ۹ زمـینـه تعامل مؤثر دانش‌آموزان را با معلم، همسالان و انواع محیط های یـادگیری فراهم کند.
۹ ۹ زمـینـه بهره گیری هوشمندانـه از فناوری های نوین آموزشی را فراهم نماید و استفاده از آن ها را با نگاه تقویتی و تکمـیلی یـا توانمند سازی )نـه نگاه جایگزینی و واگذاری( دنبال کند.
۱۰ اصول حاکم بر ارزشیـابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی
برای نظام بخشی بـه تصمـیمات درون خصوص ارزشیـابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی درون کلیـه دوره های تحصیلی اصول زیر حتما مد نظر برنامـه ریزان درسی و معلمان قرار گیرد:
۱ ۱۰ با استفاده از انواع روشـها و ابزارها، بتواند توانایی دانش‌آموزان، را درون بهره گیری از شایستگی‌های پایـه درون موقعیت‌های مختلف، بـه صورت معنادار منعنماید. ٢ ۱۰ با ارائه شواهد متنوع و کافی، امکان قضاوت درون خصوص سطح دستیـابی دانش‌آموزان بـه اه برنامـه درسی را تعیین نماید. ٣ ۱۰ بـه صورت منعطف و مستمر، با توجه بـه وجوه متفاوت یـادگیری هریک از دانش‌آموزان، فرآیند دستیـابی بـه اه و چگونگی اقدام مؤثر را منعنماید. ٤ ۱۰ با تأکید بر خودآگاهی، خود ارزیـابی و تصمـیم‌گیری از سوی دانش‌آموزان، چگونگی جبران،رفع کاستی ها و دستیـابی بـه سطوح بالاتر شایستگی درون هر یک از حوزه های یـادگیری را تدارک ببیند.
٥ ۱۰ به منظور حفظ شأن و کرامت انسانی دانش‌آموزان و تقویت خود پنداره مثبت آنان از بکارگیری روش ها و ابزارهای ارزشیـابی اضطراب آور و مأیوس کننده، پرهیز شود. ٦ ۱۰ به منظور تبیین و منعنمودن ظرفیت های وجودی و وجوه توانایی های متفاوت هر یک از دانش‌آموزان، امکان مشارکت سایر دانش‌آموزان، مربیـان و اولیـاء درون امر سنجش را فراهم کند. ٧ ۱۰ درون فرآیند ارزشیـابی، نقش محوری و تصمـیم سازی مدرسه و معلم درون چارچوب سیـاست های کلی آموزش و پرورش حفظ شود. ٨ ۱۰ طراحی و اجرای نظام ارزشیـابی نتیجه محور بر اساس استانداردهای ملی به منظور گذر از دوره های تحصیلی، رویکرد ارزشیـابی فرآیند محور درون ارتقای پایـه های تحصیلی دوره ابتدایی و رویکرد تلفیقی )فرآیند محور و نتیجه محور( درون سایر پایـه های تحصیلی مبنا قرار گیرد.
٩ ۱۰ با تأکید بر کار گروهی و فعالیت‌های جمعی و روش حل مسئله، وجه رقابت زایی یـا رقابت جویی را بـه حداقل برساند و زمـینـه شکوفایی دانش‌آموزان را فراهم کند. ۱۰ ۱۰ ارزشیـابی بـه عنوان بخش جدای یناپذیری از فرایند یـاددهی یـادگیری تلقی شده و از نتایج آن به منظور برنامـه‌ریزی رشد حرف های معلمان و بهبود برنام هدرسی و نظام آموزشی استفاده شود. ۱۱ ۱۰ با تأکید بر بهره گیری از تکالیف عملکردی درون سنجش مـیزان دستیـابی دانش‌آموزان بـه شایستگی‌ها و تلاش به منظور تحقق جامعه عدل مـهدوی)عج( و دستیـابی بـه مراتبی از حیـات طیبه، گزارش عملکرد تحصیلی و تربیتی آنان با همکاری دانش‌آموز،اولیـا مدرسه و والدین تنظیم و ارایـه شود.
۱۱ فرآیند تولید و اجرای برنامـه‌های درسی و تربیتی
تولید و اجرای برنامـه‌های درسی و تربیتی بر اساس مراحل و فرآیند ذیل انجام مـی شود:
١ ١١ تحلیل اه کلان آموزش و پرورش و ویژگی‌های حیـات طیبه براساس سند تحول بنیـادین ٢ ١١ تحلیل عناصر برنام ه درسی ملی و استخراج دلالت ها ٣ ١١ تحلیل نیـازها و پژوهش های انجام شده درون حوزه تربیت و یـادگیری درون سطح منطقه ای، ملی و جهانی ٤ ١١ تهیـه راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری ) تعیین اه، استاندارد های محتوا، نتایج یـادگیری و...( ٥ ١١ اعتبار بخشی راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری ٦ ١١ بررسی و تأیید راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری درون سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی ٧ ١١ تصویب راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری درون شورای عالی آموزش و پرورش ٨ ١١ اجرای برنامـه ٩ ١١ اعتبار بخشی و ارزشیـابی ١٠ ١١ ارز شیـابی از برنامـه‌های درسی هر یک از حوزههای تربیت و یـادگیری بعد از گذشت سه سال از اجرای سراسری هر برنامـه درون هر یک از دوره های سه ساله تحصیلی توسط سازمان پژوهش و برنام هریزی آموزشی انجام و نتیجه بـه شورای عالی آموزش و پرورش گزارش مـی شود.
فرآیند تولید برنامـه‌های درسی و تربیتی حوزه های تربیت و یـاد گیری تحلیل برنامـه درسی ملی و اه دوره تحصیلی و استخراج دلالت ها تحلیل اه کلان آموزش و پرورش و ویژگی‌های حیـات طیبه و جامعه عدل مـهدوی )عج( بر اساس سند تحول بنیـادین تحلیل نیـازها و پژوهش های انجام شده درون حوزه یـادگیری درون سطح منطقه ای، ملی و جهانی تهیـه راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت ویـادگیری )تعیین اه،استانداردهای محتواو نتایج یـادگیری ١ و..( بررسی و تأئید راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری درون سازمان پژوهش و برنام هریزی آموزشی اعتبار بخشی راهنمای برنامـه درسی تصویب راهنمای برنامـه درسی درون شورای عالی آموزش و پرورش اجرای برنامـه اعتباربخشی و ارزشیـابی
۱۲- سیـاست های تولید مواد و رسانـه‌های یـادگیری
در طراحی و تولید مواد و رسانـه‌های یـادگیری و در راستای تحقق رویکرد برنامـه درسی ملی، سیـاست های زیر مورد تأکید مـی باشد:
۱ ۱۲ تعیین استانداردهای ملی به منظور مواد و رسان هها، مراکز و منابع یـادگیری و تصویب آن درون شورای عالی آموزش وپرورش و نظارت بر حسن اجرای آن توسط وزارت آموزش و پرورش؛ ۲ ۱۲ بهره گیری از فناوری های نوین آموزشی با رویکرد حل مسئله درون تولید مواد و رسانـه‌های یـادگیری؛ ۳ ۱۲ توسعه سیـاست چند تألیفی و زمـینـه سازی به منظور مشارکت فعال استان ها، معلمان، مربیـان، افراد و تشکل های ذی علاقه و ذ یصلاح با تأکید بر بخش غیر دولتی درون تولید، تکمـیل و غن یسازی مواد، منابع و مراکز متنوع یـادگیری درون چارچوب سیـاست های آموزش و پرورش؛ ۴ ۱۲ بسترسازی به منظور بسط و توسعه تجارب و ابتکارات معلمان و مربیـان و دانش‌آموزان درون طراحی، ساخت و ارز شیـابی مواد و منابع یـاددهی و یـادگیری؛ ۵ ۱۲ توسعه و تقویت مراکز و منابع یـادگیری داخل و خارج از مدرسه بـه ویژه جامعه محلی و بهره برداری از آنـها؛ ۶ ۱۲ تولید و توزیع مواد و منابع یـادگیری متناسب با توانمندی ها و ظرفی تهای مناطق و مدارس کشور به منظور تحقق عدالت تربیتی؛ ۷ ۱۲ تولید محتوای الکترونیکی چندرسانـه ای متناسب با نیـاز معلمان و دانش‌آموزان و استفاده هوشمندانـه از آنـها؛ ۸ ۱۲ تأکید بر سیـاست برنامـه محوری و تولید بسته های آموزشی؛ ۹ ۱۲ توانمند سازی مدرسه به منظور ایفای نقش اصلی و محوری درون نیل بـه وضع مطلوب درون تولید و بهر هبرداری از مواد و رسان ههای یـادگیری، مراکز و منابع متنوع یـادگیری.
۱۳- ساختار و زمان آموزش
۱ ۱۳ ساختار نظام آموزش و پرورش ١ ساختار نظام تحصیلی آموزش و پرورش درون جمـهوری اسلامـی ایران براساس مفاد سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش، شامل ۶ سال دوره ابتدایی و ۶ سال دوره متوسطه )جمعاً دوازده سال( است. هر دوره تحصیلی نیز بـه دو دوره سه ساله تقسیم مـی شود ۱؛
٢ دوران تحصیل رسمـی و عمومـی، با توجه بـه ماهیت و ویژگی برنامـه‌های درسی شامل دوره آموزش عمومـی )مرکب از دور ه ابتدایی و دوره متوسطه اول( و نیمـه تخصصی )دوره متوسطه دوم( خواهد بود و در پایـان دوره متوسطه دوم بـه دانش‌آموزان مدرک دیپلم اعطا مـی شود؛
٣ دوره پیش دبستان بـه دوره دو ساله رسمـی و غیر اجباری اطلاق م یشود کـه کودکان گروه سنی ۵ و ۶ سال را تحت پوشش برنام ههای آموزشی و تربیتی قرار م یدهد. برنامـه‌های آموزشی و تربیتی این دوره و مـیزان حضور نوآموزان درون مراکز پی شدبستانی با توجه بـه ویژگ یـهای کودکان منعطف و سیّال است.
٤ سن شروع دوره ابتدایی، ۶ سال تمام خواهد بود. برنام ههای درسی سه سال اول دوره ابتدایی بـه صورت منعطف با عنایت بـه توانایی ها و تفاوت های دانش‌آموزان تدوین و در آن آموز شـهای پیش نیـاز و جبرانی ویژه کودکان مناطق محروم و دو زبانـه پیش بینی م یشود؛
٥ مشاوره و هدایت تحصیلی و تربیتی درون همـه دوره های تحصیلی الزامـی است. انتخاب شاخه و رشته تحصیلی درون پایـان دوره آموزش عمومـی و بر اساس نتایج عملکرد درسی و تربیتی درون طول این دوره تحصیلی صورت مـی‌گیرد؛
٦ دور ه متوسطه دوم دارای سه شاخه نظری، فنی و حرفه ای و کاردانش است؛ هر یک از شاخه های این دور ه دارای رشته هایی خواهد بود کـه تنوع آ نـها براساس نیـاز جامعه، اقتضای زمان و امکان اجرای آن تعیین مـی شود.
۲ ۱۳ زمان تعلیم و تربیت ١ سال تحصیلی از اول مـهر ماه هر سال شروع و تا پایـان شـهریور ماه سال بعد ادامـه خواهد داشت؛ زمان آموزش ۱ هر پایـه تحصیلی درون دوره ابتدایی ۹۲۵ ساعت، درون دوره متوسطه اول ۱۱۱۰ ساعت و در دوره متوسطه دوم شاخه نظری ۱۲۹۵ ساعت و شاخه فنی و حرفه ای و کار دانش ۱۴۸۰ ساعت خواهد بود. علاوه بر این، درون تمامـی پایـه ها ۵۰ ساعت بـه فعالیت‌های خارج از کلاس و مدرسه متناسب با اقتضائات برنامـه درسی هر حوزه یـادگیری اختصاص مـی یـابد و ۵۰ ساعت متناسب با شرایط و اقتضائات محیطی درون اختیـار استان ها، مناطق و مدارس قرار مـی گیرد ۲)جمعاً ۱۰۰ ساعت(. ٢ با عنایت بـه راهکار ۵ ۵ سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش ۳ و بنا بـه ضرورت پاسخگویی بـه نیـازها و اقتضائات محلی و منطقه ای، برنام هریزی و تأمـین محتوای بخشی از زمانِ رسمـی تعلیم و تربیت درون اختیـار استان، منطقه و مدرسه خواهد بود کـه در چارچوب آئین نام ههای ابلاغی برنام هریزی و اجرا مـی شود؛
٣ ساعات کار هفتگی دوره ابتدایی ۲۵ ساعت درون کلیـه پای هها و زمان هر جلسه درون پای ههای اول، دوم و سوم ۴۵ دقیقه و در پای ههای چهارم، پنجم و ششم ۵۰ دقیقه م یباشد. مـیانگین ساعات کار هفتگی دوره متوسطه اول ۳۰ ساعت درون کلیـه پایـه ها و زمان هر جلسه ۵۰ دقیقه م یباشد، و ساعات کار هفتگی دوره متوسطه دوم نظری حداکثر ۳۵ ساعت درون کلیـه پای هها و زمان هر جلسه ۵۰ دقیقه م یباشد و ساعات کار هفتگی دوره متوسطه دوم فنی و حرفه ای و کاردانش متناسب با رشته های تحصیلی حداکثر ۴۰ ساعت درون کلیـه پای هها و زمان هر جلسه ۵۰ دقیقه م یباشد ۱.
تبصره: زمان اختصاص یـافته بـه هر جلسه و زمان استراحت بین آنـها مجموعاً ۶۰ دقیقه مـی باشد و تلفیق دو جلسه درسی بویژه درون دوره ابتدایی مجاز نمـی باشد. ٤ جدول عناوین دروس و زمان اختصاص یـافته بـه آنـها از سوی سازمان پژوهش و برنام هریزی آموزشی پیشنـهاد و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش خواهد رسید؛ ٥ وزارت آموزش و پرورش مسئولیت زمـینـه سازی لازم به منظور هدایت و غن یسازی زمان غیررسمـی تعلیم تربیت درون خانـه، مدرسه و خارج از مدرسه را بر عهده دارد. ٦ وزارت آموزش و پرورش موظف هست از مشارکت حداکثری خانواده ها، دستگا ههای فرهنگی، هنری، خدماتی، مذهبی، تولیدی و...برای طراحی و اجرای برنام هها و فعالیت‌های خارج از کلاس و مدرسه، بـه خصوص بخشی از برنام هها کـه در تابستان اجرا م یشود استفاده نماید.
۱۴ سیـاست ها و الزامات اجرایی
اجرای برنامـه درسی ملی بـه عنوان یکی از زیر نظام های مؤثر درون تحقق سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش و در چارچوب مفاهیم و راهکار های سند تحول بنیـادین آموزش و پرورش مستلزم اتخاذ سیـاست های کارآمد و اثر بخش، فراهم آوردن شرایط، امکانات، منابع و زیر ساخت های فنی و تخصصی مـی باشد. برخی از اهم این سیـاست ها و الزامات عبارتند از:
١ ١۴ تهیـه برنامـه جامع، فراگیر و بلند مدت مشتمل بر کلیـه اقدامات و فعالیت‌های مورد نیـاز بخش های مختلف درون آموزش و پرورش براساس برنامـه درسی ملی و تأیید و ابلاغ آن توسط وزیر آموزش و پرورش؛ ٢ ١۴ طراحی و اجرای برنامـه‌های آموزشی و تربیتی با رعایت استانداردها، حفظ مصالح ملی، افزایش مشارکت کلیـه مجریـان درون سطوح مختلف با تأکید بر کاهش تمرکز؛ ٣ ١۴ بکارگیری روش های مؤثر درون تأمـین، نگهداشت و ارتقای نیروی انسانی متخصص اعم از کارشناسان، مشاوران و ناظران علمـی بـه منظور طراحی و تدوین راهنمای برنامـه درسی حوزه های تربیت و یـادگیری ؛
٤ ١۴ اختصاص منابع مالی مناسب و حمایت های حقوقی و اداری به منظور اجرا و نظارت بر حسن اجرای برنامـه‌های مصوب؛ ٥ ١۴ بکارگیری روش های اثر بخش درون اشاعه برنامـه درسی ملی، فرهنگ سازی و نـهادینـه آن با استفاده از ظرفیت های درون و بیرون آموزش و پرورش؛ ٦ ١۴ فراهم آوردن استلزامات اداری و ساختار سازمانی مناسب به منظور پایش مستمر برنامـه درسی ملی و بهبود آن و انجام مطالعات و پژوهش های مورد نیـاز؛ ٧ ١۴ ایجاد فرصت‌های متنوع و بکارگیری راهکارهای اثربخش به منظور ارتقای توانمندی های ذی نفعان بـه ویژه معلمان و مدیران جهت ارتقای سطح عملکرد مدارس درون اجرای برنامـه درسی ملی؛ ٨ ١۴ تجهیز مدارس بـه فناوری های نوین،کتابخانـه،آزمایشگاه و کارگاه های فنی و حرفه ای.
۱۵- ارزشیـابی برنامـه درسی ملی
ارزشیـابی برنام ه درسی ملی بـه منظور فراهم آوردن اطلاعات توصیفی و قضاوتی به منظور درک بیشتر، هدایت، تصمـی مگیری و پاسخ گویی نسبت بـه مـیزان اثربخشی و چگونگی اجرا و تحقق اه و نتایج برنامـه انجام مـی شود. این ارزشیـابی با رعایت موارد زیر انجام مـی پذیرد:
١ ١۵ ارزشیـابی برنامـه درسی ملی با نظارت شورای عالی آموزش و پرورش و توسط وزارت آموزش و پرورش انجام مـی شود، طرح ارزشیـابی و نحوه کاربست نتایج آن توسط وزارت آموزش و پرورش و با مشارکت سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی پیشنـهاد و به تأیید شورای عالی آموزش و پرورش خواهد رسید. ٢ ١۵ ارز شیـابی از برنامـه درسی ملی حتما به عنوان فرایندی مستمر و پویـا درون نظر گرفته شود و انواعی از اطلاعات مورد نیـاز را با استفاده از روش های کمـی و کیفی جمع آوری و در ادوار زمانی ۲ که تا ۳ سال بـه شورای عالی آموزش و پرورش گزارش نماید؛
٣ ١۵ تصمـی مگیری درون خصوص ارز شیـابی از فرایند اجرای برنامـه درسی ملی به منظور اصلاح شیو ههای اجرایی و انعکاس یـافت هها بـه سطوح بالاتر تصمـی مگیری بـه صورت تشخیصی، تکوینی و پایـانی برعهد ه سطوح مختلف اجرایی درون نظام آموزشی است؛ ٤ ١۵ ارز شیـابی برنامـه درسی ملی متکی بر ملا کها، شاخ صها و نشانگر های روشن و منعکنند ه سهم و نقش هر کدام از عناصر مؤثر و مـیزان تحقق اه و سطح دس تیـابی بـه شایستگی‌های پایـه مـی باشد؛ ٥ ١۵ رعایت حقوق متوازن و متعادل دان شآموزان و مجریـان برنامـه درون سطوح مختلف )مدرسه، منطقه، استان و کشوری( و فراهم آوردن زمـین ه ارتقاء کیفیت برنامـه‌های آموزشی و تربیتی و رشد حرف های مجریـان درون سطوح مختلف؛ ٦ ١۵ مـیزان ارزشمندی، جامعیت، کارآمدی، اثربخشی و مشکلات اجرایی آن را درون سطوح مختلف ملی، استانی، منطقه ای و مدرسه ای، بـه صورت منصفانـه منعکرده و امکان بهبود برنامـه درسی و تعالی عملکرد نظام آموزشی را فراهم مـی نماید؛ ٧ ١۵ امکان مشارکت تمامـی افراد ذی نفع و ذی ربط درون فرآیند ارز شیـابی را فراهم مـی آورد؛ ٨ ١۵ بازنگری و به روز رسانی برنام ه درسی ملی براساس نتایج ارز شیـابی ب هعمل آمده حداکثر درون فواصل زمانی ۵ که تا ۱۰ ساله بـه پیشنـهاد سازمان پژوهش و برنامـه‌ریزی آموزشی و با تصویب شورای عالی آموزش و پرورش انجام خواهد شد.
تصویب
برنامـه درسی ملی جمـهوری اسلامـی ایران کـه در جلسات ۸۵۷ ، ۸۵۸ ، ۸۶۴ ، ۸۶۵ ، ۸۶۶ ، ۸۶۷ ، ۸۶۸ ، ۸۶۹ ، ۸۷۰ ، ۸۷۱ و ۸۷۲ تاریخ ۹/ ۱۲ / ۱۶،۱۳۹۰ / ۱۲ / ۱۳۹۰ ، ۳/ ۵/ ۱۳۹۱ ، ۹/ ۵/ ۱۳۹۱ ، ۱۶ / ۵/ ۱۳۹۱ ، ۱۳۹۱/۵/۲۳ ، ۱۳۹۱/۵/۳۱ ، ۱۳۹۱/۶/۶ ، ۱۳۹۱/۶/۱۳ ، ۱۳۹۱/۶/۲۰ و ۲۸ / ۶/ ۱۳۹۱ بـه تصویب نـهایی رسیده هست و از تاریخ ابلاغ لازم الاجرا هست و کلیـه مصوبات و سیـاست های قبلی درون موارد مغایر با آن منسوخ و بلااثر و در سایر موارد براساس آن مورد بازنگری و اصلاح قرار مـی گیرد.
*برنامـه درسی ملی درون قالب‌های دیگر: ویکی - Word - PDF (ویرایش چهارم و نـه نسخه نـهایی)
[مطالعات برنامـه درسی - برنامـه درسی ملی متن های حکیمانه ب زبان آلمانی]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Mon, 30 Jul 2018 12:58:00 +0000